Οι υποστηριχτές της αλκαλικής δίαιτας ακολουθούν μια ολιστική προσέγγιση, λέγοντας ότι το μυστικό της καλής υγείας και του μειωμένου σωματικού βάρους είναι ένα: η ισορροπία του pH στο σώμα μας.
Σύμφωνα με την αλκαλική δίαιτα, το 80% των τροφών που τρώμε πρέπει να κάνουν τα υγρά του σώματος πιο αλκαλικά και το 20% πιο όξινα. Φυσικά δεν πρόκειται για κάποια “ακριβή” επιστήμη, μπορεί κάποιος να ακολουθεί μια διατροφή που είναι κατά 60% αλκαλική και κατά 40% όξινη.
Το pH (πε-χά) και η ισορροπία
Τα κύτταρά μας αποτελούνται από μια μεμβράνη η οποία περικλείει διάφορα οργανίδια τα οποία πλέουν σε ένα υδάτινο περιβάλλον. Ένα μόριο νερού (H2O) αποτελείται από δύο άτομα υδρογόνου (H) και ένα άτομο οξυγόνου (O). Κάποιες ουσίες που βρίσκονται στο νερό αυξάνουν τη συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου (Η+) και λέγονται οξέα, ενώ άλλες ουσίες αυξάνουν τα ιόντα υδροξυλίου (ΟΗ-) και λέγονται αλκαλικές.
Τα ιόντα υδρογόνου αναζητούν και “κλέβουν” ηλεκτρόνια από τα βιολογικά μόρια. και όταν είναι πολλά προκαλούν μεταβολικές δυσλειτουργίες οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε παθήσεις και αύξηση του σωματικού λίπους.
Κάθε υγρό μπορεί να χαρακτηριστεί ως όξινο ή αλκαλικό με βάση την κλίμακα του pH (potential hydrogen). Η κλίμακα αυτή αρχίζει από το 0 και τελειώνει στο 14 ενώ η ουδέτερη τιμή είναι το 7. Όταν ένα υγρό έχει pH μικρότερο από 7 είναι όξινο ενώ όταν έχει πάνω από 7 είναι αλκαλικό. To καθαρό νερό έχει pH 7 που σημαίνει ότι είναι ουδέτερο δηλαδή περιέχει ίσες συγκεντρώσεις ιόντων υδρογόνου και υδροξυλίου.
Τα υγρά που υπάρχουν στους διάφορους ιστούς του σώματος, έχουν το δικό τους φυσιολογικό pH, το οποίο έχει σημασία για την αποδοτική τους λειτουργία. Για παράδειγμα, το αίμα είναι ελαφρώς αλκαλικό έχοντας pH μεταξύ 7,35 και 7,45. Αν το pH του αίματος είναι έξω από αυτά τα όρια, οι λειτουργίες του σώματος αρχίζουν να γίνονται προβληματικές, ακριβώς γι’ αυτό ο οργανισμός “αγωνίζεται” να διατηρεί το pH του αίματος στις φυσιολογικές του τιμές. Αυτό όμως μπορεί να έχει κάποιο κόστος. Η οξύτητα υποχρεώνει το σώμα να αφαιρεί μεταλλικά και άλλα στοιχεία από τους μυς και το σκελετό, προκειμένου να την εξουδετερώσει. Ένας τρόπος που το κάνει αυτό είναι να διαρρέει ασβέστιο από τα κόκαλα προς το αίμα, κι αυτό διότι το pH του ασβεστίου είναι κοντά στο 10. Έτσι όμως, το ασβέστιο χάνεται στα ούρα κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο για οστεοπόρωση.
Να σημειωθεί ότι το pH στους διάφορους ιστούς είναι διαφορετικό. Στο σάλιο είναι μεταξύ 7,0 και 7,4, το στομάχι είναι πολύ όξινο με pH περίπου 3,5 ή χαμηλότερο, για να μπορεί να διασπά τροφές, ο ιδρώτας έχει 6,0 κάτι που οφείλεται σε ουσίες δέρματος που υπάρχουν για να σκοτώνουν τα μικρόβια και ο γυναικείος κόλπος έχει λιγότερο από 4,7. Πάντως, οι μετρήσεις αυτές διαφέρουν κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Η διατροφή
Η αλκαλική δίαιτα υποστηρίζει ότι μπορούμε μέσω της διατροφής μας να διατηρούμε το σωστό pH ώστε να μην αναγκάζουμε το σώμα μας να παίρνει μέτρα που μπορεί να δημιουργούν παρενέργειες. Πως ξέρουμε ότι οι τροφές αλλάζουν την οξύτητα του σώματος; Μετρώντας το pH των ούρων το οποίο κυμαίνεται από 4,6 μέχρι 8,0.
Ωστόσο υπάρχουν ορισμένες παρεξηγήσεις σχετικά με το πώς οι τροφές επηρεάζουν το pH. Μια τροφή η οποία είναι όξινη, π.χ. το λεμόνι, δεν σημαίνει ότι αυξάνει την οξύτητα του αίματος. Στην πραγματικότητα, το λεμόνι είναι μια από τις πιο αλκαλικές τροφές.
Οι τροφές, μετά την κατανάλωσή τους, αφήνουν ένα κατάλοιπο, ένας είδος “στάχτης”. Ανάλογα με το είδος των τροφών, τα κατάλοιπα μπορεί να είναι όξινα, ουδέτερα ή αλκαλικά. Το pH της “στάχτης” είναι αυτό που έχει σημασία και όχι το pH της τροφής πριν αυτή καταναλωθεί. Οι ντομάτες είναι όξινες πριν καταναλωθούν αλλά κάνουν το αίμα πιο αλκαλικό. Από την άλλη μεριά, το κόκκινο κρέας και ο κρόκος του αυγού είναι μερικές από τις τροφές που προσφέρουν τη μεγαλύτερη οξύτητα στο αίμα. Να σημειωθεί ότι το σώμα αντιδρά όταν η “στάχτη” είναι όξινη και όχι όταν είναι αλκαλική, γι’ αυτό και η δίαιτα προτείνει την κατανάλωση των τροφών που αυξάνουν την αλκαλικότητα.
Δες ποιες τροφές προσδίδουν αλκαλικότητα ή οξύτητα στα ούρα.
images-555555412605713Φρούτα και λαχανικά
Σύμφωνα με την αλκαλική δίαιτα, η διατροφή αλλάζει το pH όλου του σώματος και όχι μόνο του αίματος. Οι τροφές που προσδίδουν αλκαλικότητα είναι είναι κυρίως τα φρούτα και τα λαχανικά, π.χ. το σπανάκι είναι μια από τις πιο αλκαλικές τροφές. Οι πατάτες ωστόσο αυξάνουν την οξύτητα του αίματος.
Τα μικροθρεπτικά στοιχεία (βιταμίνες και μέταλλα) που περιέχουν τα φρούτα και τα λαχανικά παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αυτά είναι που ουσιαστικά αυξάνουν το pH. Για παράδειγμα, το ασβέστιο, το μαγνήσιο και το κάλιο έχουν pH γύρω στο 9 με 10. Οι φυτικές ίνες δεν θεωρούνται απαραίτητες για την ισορροπία του pH ωστόσο κάνουν καλό γιατί αυξάνουν τον κορεσμό της πείνας.
Πρέπει ξέρεις ότι μια μεταβολή του pH από 7,0 σε 6,0 δεν είναι καθόλου μικρή. Σημαίνει 10 φορές αύξηση της οξύτητας διότι η κλίμακα του pH βασίζεται στον δεκαδικό λογάριθμο. Για κάθε δεκαδικό σημείο που μεταβάλλεται σημαίνει 100% αύξηση. Αν το pH ενός υγρού είναι 7,0 και πάει στο 6,0 γίνεται 1.000% πιο όξινο. Σ’ αυτή την περίπτωση, χρειάζονται 20 φορές πιο αλκαλικές τροφές για να εξουδετερωθεί υπεροξύτητα, λένε οι υποστηριχτές της δίαιτας.
Δημητριακά
Τα δημητριακά μπορεί να μειώνουν ή να αυξάνουν το pH, κάτι που εξαρτάται από την επεξεργασία τους και τη σύνθεση των επί μέρους δομών τους. Τα επεξεργασμένα δημητριακά πάντα αυξάνουν την οξύτητα διότι έχει αφαιρεθεί ένα μεγάλο μέρος από το πίτουρο.
Η δομή όλων των σπόρων είναι παρόμοια και αποτελείται από τρία μέρη: το πίτουρο ή φλοιό (το εξωτερικό μέρος), το ενδιάμεσο στρώμα του σπόρου (ενδοσπέρμιο) που περιέχει κυρίως υδατάνθρακες και τον πυρήνα του σπόρου, ένα μικρό μέρος που που ονομάζεται φύτρο.
Το πίτουρο είναι η σκληρή προστατευτική επιφάνεια που καλύπτει τον σπόρο και περιέχει βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες, άρα όταν αφαιρείται το πίτουρο η “στάχτη” γίνεται πιο όξινη. Έτσι τα ζυμαρικά και τα ψωμιά δεν προωθούνται από την αλκαλική δίαιτα.
Όμως και μη επεξεργασμένοι σπόροι όπως είναι το σιτάρι και το ρύζι (άσπρο και μαύρο) προδίδουν οξύτητα διότι περιέχουν φώσφορο.
Πρωτεΐνες και γαλακτοκομικά
Η αλκαλική δίαιτα δεν ενθαρρύνει τη μεγάλη κατανάλωση ζωικών τροφών. Τα τυριά έχουν σχεδόν την ίδια επίδραση με το κόκκινο κρέας. Πάντως, το γιαούρτι και το γάλα αυξάνουν ελάχιστα την οξύτητα. Σε αντίθεση με τον κρόκο του αυγού, το ασπράδι προκαλεί ελάχιστη οξύτητα.
Υπάρχει μια παρεξήγηση με τον καφέ και το κρασί καθώς συχνά αναφέρεται ότι πρέπει να αποφεύγονται γιατί αυξάνουν την οξύτητα. Οι έρευνες όμως δείχνουν πως είναι ουδέτερα, αν όχι ελαφρώς αλκαλικά. Πάντως, τα φιστίκια και τα καρύδια πράγματι μειώνουν το pH.
Άλλη μια παρεξήγηση υπάρχει με τη ζάχαρη και τα λίπη. Αυτές οι τροφές δε επηρεάζουν το pH γιατί δεν αφήνουν “στάχτη”.
Να σημειωθεί ότι η αλκαλική δίαιτα δεν απαιτεί την εξάλειψη των τροφίμων ζωικής προέλευσης αφού οι τροφές που μειώνουν το pH μπορεί να αποτελούν το 20-40% της διατροφής. Ειδικά με το γάλα και το γιαούρτι δεν υπάρχει ουσιαστικό θέμα.
Αδυνάτισμα
Θεωρείται πως ένα διαιτολόγιο που βασίζεται σε αλκαλικές και ουδέτερες τροφές δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον για να επιταχυνθεί ο μεταβολισμός και να αυξηθούν οι καύσεις του λίπους.
Η αλκαλική δίαιτα υποτίθεται πως αυξάνει την απόδοση των μυών και διατηρεί τα κύτταρα πιο υγιή. Τα θρεπτικά συστατικά αξιοποιούνται καλύτερα, αυξάνεται η ικανότητα παραγωγής ενέργειας στα μιτοχόνδρια των κυττάρων και ισχυροποιούνται οι δυνατότητες θεραπείας και αποτοξίνωσης του οργανισμού.
Αντίθετα, όταν ο ph είναι όξινο, το σώμα προσπαθεί να εξουδετερώσει τη “στάχτη” αλλά τα ένζυμα μπορεί να μην επαρκούν. Τα όξινα κατάλοιπα περνούν στην κυκλοφορία του αίματος και από εκεί στα διάφορα όργανα. Το σώμα προσπαθεί να τα εγκλωβίζει στα λιποκύτταρα για να προστατευτεί.
Όμως, η συσσώρευση των όξινων καταλοίπων στο λιπώδη ιστό αυξάνει το μέγεθος των λιποκυττάρων γιατί το σώμα αναγκάζεται να φτιάξει ένα τείχος προστασίας από λίπος, κάτι που οδηγεί σε παραπανίσια κιλά.
Μύθος ή πραγματικότητα;
Πολλοί λένε ότι η αλκαλική δίαιτα βασίζεται σε ορισμένα αληθινά στοιχεία για να χτίσει ένα μύθο.
Πράγματι, το pH είναι σημαντικό και η ζωή στον πλανήτη εξαρτάται από αυτό. Τα τελευταία 100 χρόνια το pH των ωκεανών έχει μειωθεί από 8.2 σε 8.1 εξαιτίας της εναπόθεσης του διοξειδίου του άνθρακα κι αυτό έχει αρνητική επίπτωση στα ψάρια ενώ εκφράζονται φόβοι για εξαφάνιση των κοραλλιογενών υφάλων. Επίσης το pH του εδάφους έχει μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη των φυτών. Είναι επίσης αλήθεια ότι η κατανάλωση των τροφών αφήνει ένα υπόλειμμα ή “στάχτη”, κάτι που περιλαμβάνει τα μέταλλα. Τέλος, πράγματι η διατροφή αλλάζει το pH των ούρων.
Όμως οι αντίπαλοι της δίαιτας λένε πως είναι λάθος να βασίζεται κανείς σε μετρήσεις του pH στα ούρα για να αποφασίσει τι πρέπει να φάει και τι όχι. Το pH στα ούρα μπορεί να αλλάζει μέσω στης διατροφής αλλά δεν αλλάζει στο αίμα γιατί τα νεφρά φιλτράρουν τις όξινες στάχτες. Τα νεφρά, λένε οι αμφισβητίες, καθορίζουν την οξύτητα του αίματος και όχι η διατροφή.
Δουλεύουν όμως τα νεφρά πάντα σωστά; Kαι τι συνέπειες μπορεί να υπάρχουν από μια έστω μικρής διάρκειας μεταβολή του φυσιολογικού pH του αίματος; Οι οπαδοί της δίαιτας ισχυρίζονται πως οι όξινες στάχτες μπορεί να προκαλούν όχι μόνο οστεοπόρωση αλλά και ατροφία των μυών με την πάροδο του χρόνου.
Πάντως, την ιδέα της αλκαλικής δίαιτας φαίνεται να ενστερνίζεται ο Αμερικανικός Σύνδεσμος Διαιτολόγων. Σε μια ανακοίνωση του 2009 αναφέρει ότι το pH των ούρων συνδέεται με τον κίνδυνο πέτρας στα νεφρά και ότι η αλκαλική διατροφή μπορεί να προστατεύει από την οστεοπόρωση
Να σημειωθεί ότι η αλκαλική δίαιτα είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τη δίαιτα Dash.