Την Τσαπουρνιά τη συναντάμε συχνά στις άκρες των αγροτικών δρόμων, σε ακαλλιέργητες εκτάσεις, σε ηλιόλουστα βουνά, βοσκοτόπια και σε υψόμετρα από 0 ως 1200 μέτρα. Συχνά θα την συναντήσουμε να κάνει παρέα σε διπλανές αγριοτριανταφυλλιές. Είναι φυλλοβόλος θάμνος με πολλά μεγάλα αγκάθια, όπως του Ιπποφαούς. Ανθίζει νωρίς την Άνοιξη, πριν βγουν τα φύλλα της (όπως όλα τα Prunus) και τα άνθη της είναι χρώματος κρεμ, μικρά, με πέντε πέταλα, ερμαφρόδιτα. Τα φύλλα της είναι μικρά οβάλ 2 ως 5 εκ., λιγάκι οδοντωτά. Οι καρποί της, τα τσάπουρνα, είναι σαρκώδεις, στρογγυλοί, μικροί με διάμετρο μέχρι 2 εκατοστά και με μαύρο-μπλε-μωβ χρώμα. Άγουροι είναι σκληροί και έχουν πολύ στυφή και ξινή γεύση, όταν όμως ωριμάσουν μαλακώνουν, η γεύση τους γίνεται πιο ήπια και είναι πιο ζουμερά. Κατάλληλη περίοδος συγκομιδής είναι με τα πρώτα κρύα (από τα μέσα Οκτώβρη), όταν η περιεκτικότητα σε σάκχαρα είναι στα μέγιστα επίπεδα. Αν δεν τα φάνε τα πουλιά (που μερικά είδη τα λατρεύουν) θα παραμένουν επάνω στο δέντρο μέχρι και τον Γενάρη μήνα. Πιτσιρικάδες, αυτή την εποχή στο χωριό, κάναμε αγώνες για το ποιος θα φάει τα περισσότερα τσάπουρνα και ήταν ένας που έτρωγε τόσα, όσα όλοι οι υπόλοιποι. Δικαίως κληρονόμησε και το παρατσούκλι του, για χρόνια τσαπουρνά τον φωνάζαμε.
Συστατικά:
Οι καρποί κυρίως, αλλά και τα άνθη και τα νεαρά φύλλα περιέχουν: ανθοκυανίνη, Βιταμίνη C, κουμαρίνες, γλυκοσίδες, φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, λίγα ζάχαρα, ταννίνες, φυτικά οξέα, χρωστικές, πηκτίνες, γόμες και ρητίνες κλπ
Θεραπευτικές ιδιότητες:
Ο καρπός της είναι πλούσιος σε βιταμίνη C και ανθοκυανίνες, έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών και στην προστασία του οργανισμού από τον καρκίνο.
Έχει ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση και είναι αποτελεσματικό αποτοξινωτικό. Ο χυμός από τα τσάπουρνα θεωρείται ότι αποτοξινώνει και καθαρίζει το αίμα. Τα άνθη της Τσαπουρνιάς είναι διουρητικά, καθαρτικά και συστήνονται σε νεφρικά προβλήματα (πέτρες στα νεφρά και τη χοληδόχο κύστη). Τα τσάπουρνα είναι τονωτικά του οργανισμού, βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του ουροποιητικού, συστήνονται για κυστίτιδα αλλά και για γαστρεντερίτιδα. Χρησιμοποιούνται για πονοκεφάλους, νευραλγίες, εντερικές και στομαχικές δυσλειτουργίες, κολικούς, φούσκωμα, δυσπεψία, διάρροια. Ως αφέψημα (άνθη – νεαρά φύλλα) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων γρίπης, τις πνευμονικές παθήσεις, τον πυρετό, τον βήχα, την καταρροή, αλλεργική ρινίτιδα, την φαρυγγίτιδα, την αμυγδαλίτιδα και λαρυγγίτιδα. Το αφέψημα ενδείκνυται επίσης για ουλίτιδα και γαργάρες. Σιρόπι και βάμμα από τον καρπό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της γρίπης. Αφέψημα που γίνεται από τη σκόνη του φλοιού έχει κατευναστική επίδραση στα νεύρα. Η τσαπουρνιά έχει ευρεία χρήση και στην Ομοιοπαθητική. Όλες οι παραπάνω αναφορές δεν αντικαθιστούν τη συμβουλή του γιατρού. Γενικά η τσαπουρνιά με τους καρπούς της έχει υψηλή διατροφική αλλά και θεραπευτική αξία. Δίκαια θεωρείται από πολλούς σχετικούς ως η ελληνική υπερτροφή (superfood).
Άλλες Χρήσεις:
Από τα τσάπουρνα παρασκευάζονται λικέρ, κρασί, τζιν και άλλα ποτά. Επίσης φτιάχνεται πολύ νόστιμη και θρεπτική μαρμελάδα. Είναι βέβαια λίγο μπελάς η εξαγωγή των κουκουτσιών, αλλά αξίζει τον κόπο. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές για την εξαγωγή των κουκουτσιών που θα βρείτε συγκεντρωμένες σε επόμενη ανάρτηση, μαζί με την άκρως πετυχημένη συνταγή της μαρμελάδας που έφτιαξα πρόσφατα. Τα τσάπουρνα εξαιτίας των χρωστικών που περιέχουν, χρησιμοποιούνται στο χρωματισμό τροφίμων, νημάτων και λινών υφασμάτων σε αντικατάσταση άλλων συνθετικών ουσιών. Ο πολτός από τα τσάπουρνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην μαγειρική σε διάφορες σάλτσες, ως τουρσί και ως σιρόπι στην ζαχαροπλαστική. Το ξύλο της τσαπουρνιάς επειδή είναι πολύ ανθεκτικό, χρησιμοποιείται για παραγωγή μπαστουνιών, για λαβές εργαλείων και ως πάσσαλος. Παλαιότερα από τον φλοιό της παρασκεύαζαν μελάνη.