Η πανδημία του νέου κορωνοϊού συνεχίζει να εξαπλώνεται τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι περισσότερες χώρες είναι αντιμέτωπες πλέον με το δεύτερο κύμα της και οι κυβερνήσεις υιοθετούν νέα μέτρα προκειμένου να το περιορίσουν. Αντίστοιχα και η Ελλάδα, από τις 7 Νοεμβρίου έχει μπει και πάλι σε καθολικό απαγορευτικό μετακινήσεων (lockdown), ξυπνώντας σε όλους μας εικόνες και συναισθήματα από τον Μάρτιο του 2020.
Ίσως, από τα σημαντικότερα σημεία που έχει φέρει στην επιφάνεια αυτή η πανδημία να είναι η εύθραυστη σωματική και ψυχολογική διάσταση του ανθρώπου. Υπενθυμίζει λίγο πολύ σε όλους μας ότι κανένας δεν είναι άτρωτος. Το μυθιστόρημα του Αλμπέρ Καμύ «Η Πανούκλα», τους τελευταίους μήνες φαίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο φιλόσοφος, «Οι δυστυχίες, στην πραγματικότητα, είναι μια κοινή υπόθεση, αλλά δύσκολα τις πιστεύει κανείς όταν του πέσουν στο κεφάλι. Υπήρξαν στον κόσμο τόσες πανούκλες όσοι και οι πόλεμοι. Και παρόλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι πάντα βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους». Πράγματι, γυρνώντας πίσω στον Ιανουάριο του 2020, όταν η Κίνα ήταν αντιμέτωπη με το νέο κορωνοϊό, οι περισσότεροι από εμάς υποδεχόμασταν το νέο έτος. Κανείς δεν φανταζόταν πόσο γρήγορα μπορεί να μεταδοθεί ο ιός και να φτάσει στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Ξαφνικά, όμως, λέξεις όπως καραντίνα, κορωνοϊός, lockdown, κοινωνική αποστασιοποίηση, τηλεκπαίδευση, τηλεργασία, μπήκαν στην καθημερινότητα μας και όλοι ήρθαμε αντιμέτωποι με μία νέα πραγματικότητα.
Εμπειρίες ανθρώπων που περιγράφουν το προηγούμενο lockdown, δείχνουν ότι δεν βιώσαμε όλοι μας την κατάσταση με τον ίδιο τρόπο
Αρκετοί συνάνθρωποί μας ήρθαν αντιμέτωποι τόσο με τον φόβο να προσβληθούν από τον ιό, όσο και με βαθύτερα υπαρξιακά ζητήματα. Η παρουσία και η συμβίωση πολλών ανθρώπων στο σπίτι ή η μοναχικότητα είναι πολύ πιθανό να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο πως βίωσε την καραντίνα ο καθένας και η καθεμία από εμάς. Για κάποιους σήμαινε δυσφορία, φόβο, άγχος, μοναξιά, θλίψη, θυμό, ένταση. Πολλοί γονείς ήρθαν αντιμέτωποι με την προσπάθεια να συνδυάσουν την εργασία τους ή την τηλεργασία με την τηλεκπαίδευση των παιδιών. Για άλλους η επιβολή των μέτρων περιορισμού προσέφερε την δυνατότητα για αναστοχασμό και δημιουργικό χρόνο. Οδήγησε σε αλλαγές των προτεραιοτήτων τους, επαναπροσδιορισμό σχέσεων και κυρίως των οικογενειακών σχέσεων. Σε αρκετούς η περίοδος αυτή άφησε μια γλυκόπικρη γεύση, συνδυάζοντας θετικά και αρνητικά συναισθήματα.
Η εμπειρία και το βίωμα της καραντίνας και της πανδημίας γενικότερα, φαίνεται να διαφέρει επίσης ανάλογα και με το επάγγελμα του καθενός
Από τη μία υπάρχουν άνθρωποι που αναγκάζονται να εργάζονται πολλές συνεχόμενες ώρες, εμφανίζοντας ορισμένες φορές συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout). Ιδιαίτερα επιβαρυντικές είναι οι συνθήκες για τους εργαζόμενους στην πρώτη γραμμή της μάχης με τον COVID-19, όπως ιατρούς και νοσοκόμους. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που μειώθηκε ο μισθός τους, έχασαν τη δουλειά ή και την επιχείρησή τους. Η απώλεια της εργασίας πολύ συχνά συνδέεται και με κλονισμό της ταυτότητας μας. Όπως και άλλες απώλειες, μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα και διεργασίες παρόμοιες με αυτές του πένθους. Έχοντας ακόμα την εμπειρία της οικονομικής κρίσης του 2008 και τον αντίκτυπο που είχε στην ψυχική υγεία, φαίνεται ότι το οικονομικό βάρος της πανδημίας ήδη έχει αρχίσει να προκαλεί παρόμοια αρνητικά συναισθήματα και στρες.
Όλες οι παραπάνω συνθήκες που προκαλούν στρες και ψυχολογική πίεση, έχουν παράλληλα και άλλες συνέπειες
Σύμφωνα με μελέτες σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας, έχει παρατηρηθεί πως αυξήθηκε η χρήση ουσιών, κυρίως αλκοόλ, και σημαντικά η χρήση του διαδικτύου, των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι ο αντίκτυπος της πανδημίας έχει αρχίσει να γίνεται πλέον εμφανής σε διάφορα επίπεδα. Την ίδια στιγμή, η εκ νέου εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων και του εγκλεισμού, σε συνδυασμό με το ότι δεν διαφαίνεται άμεση επίλυση του προβλήματος, δημιουργεί επιπλέον ψυχολογικό βάρος και κόπωση.
Παρατηρώντας τις επιδημίες κατά τα τελευταία χρόνια, φαίνεται ότι συνδέονται με αύξηση των ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, κρίσεις πανικού και διαταραχή μετατραυματικού στρες (πρόκειται μια σοβαρή κατάσταση που εμφανίζεται ύστερα από ένα στρεσογόνο γεγονός, ιδιαίτερα απειλητικό ή καταστροφικό για το άτομο).
Με βάση επιστημονικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν από το 2004 έως το 2019 σχετικά με τις επιδημίες του Embola, SARS και την πανδημία Η1Ν1, ψυχικές διαταραχές παρουσιάζονταν σε ποσοστά από 7%-54% (Brooks και συν., 2020). Όσον αφορά στην πανδημία της COVID-19, μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Κίνα, σε δείγμα 1210 ατόμων από 194 πόλεις, έδειξε ότι τα περιοριστικά μέτρα επηρέασαν την ψυχολογία του 53.8% των ανθρώπων που συμμετείχαν σε μέτριο ή σοβαρό βαθμό. Πιο συγκεκριμένα, το 16.5% αναφέρει μέτρια έως μείζονα καταθλιπτικά συμπτώματα, το 28.8% μέτρια έως μείζονα αγχώδη διαταραχή, και το 8,1% μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα στρες (Wang και συν., 2020). Στο ίδιο μοτίβο, προκαταρκτικά αποτελέσματα πανευρωπαϊκής μελέτης, δείχνουν σημαντική αύξηση των επιπέδων στρες κατά 20 μονάδες σε σύγκριση με το διάστημα πριν από την πανδημία, καθώς και αύξηση των επιπέδων μοναξιάς, θυμού και χρήσης διαδικτύου και μέσων κοινωνικής δικτύωσης (COH-FIT, 2020).
Σε έρευνα στην Ελλάδα, που πραγματοποιήθηκε σε 1257 άτομα ηλικίας 17 ετών και άνω, τον Σεπτέμβριο του 2020, το 55% του πληθυσμού αναφέρει χειρότερη ψυχική διάθεση απ’ ότι πριν από την πανδημία. Σε παρόμοια έρευνα, Έλληνες φοιτητές αναφέρουν αυξημένα επίπεδα άγχους κατά την περίοδο του lockdown, με το 12.43% να αναφέρει συμπτώματα μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής και το 13.5% να βιώνει έντονο στρες (Κaparounaki και συν., 2020).
Ακολουθούν κάποια από τα κυρίαρχα συναισθήματα που μπορεί να βιώνουμε κατά τη διάρκεια της καραντίνας, του lockdown και της πανδημίας γενικότερα. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται κάποιοι ενδεικτικοί τρόποι που μπορεί να μας βοηθήσουν να διαχειριστούμε καλύτερα την κατάσταση.
Ποια συναισθήματα είναι πιθανό να νιώθουμε κατά την περίοδο της καραντίνας και του lockdown;
Φόβο και άγχος, συναισθήματα που μπορεί να προκύψουν σε καταστάσεις που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Για παράδειγμα, μπορεί να βιώνουμε φόβο και άγχος μήπως νοσήσουμε από τον ιό, για την οικονομική μας κατάσταση, ή για την πιθανότητα απώλειας συγγενικών/αγαπημένων μας προσώπων. Κάθε άνθρωπος διαχειρίζεται διαφορετικά τέτοιου είδους συναισθήματα. Η συναισθηματική διαχείριση μιας κατάστασης σχετίζεται συνήθως με τις προηγούμενες εμπειρίες και το υποστηρικτικό δίκτυο, που διαθέτουμε, πχ. οικογένεια, συγγενείς, φίλοι και συνάδελφοι. Ως συνέπεια του άγχους ή του φόβου, μπορεί να εκδηλωθούν διαταραχές στον ύπνο ή τη διατροφή μας, καθώς και αύξηση κατανάλωσης αλκοόλ, καπνού και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
Θλίψη και ανία, συναισθήματα τα οποία προκύπτουν από μεγάλες αλλαγές της καθημερινότητάς μας, τον εγκλεισμό και την παραμονή στο σπίτι, καθώς και τη μειωμένη κοινωνική δραστηριότητα.
Απομόνωση και αισθήματα μοναξιάς, ως αποτέλεσμα της κοινωνικής αποστασιοποίησης και των μέτρων για τον περιορισμό της πανδημίας. Η μοναξιά αποτελεί συναίσθημα που μπορεί να προκαλέσει θλίψη. Έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στην ψυχική μας υγεία, καθώς μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα κατάθλιψης, άγχος και στρες.
Στιγματισμός, σε περίπτωση λοίμωξης από τον ιό ή επαφής με κάποιο άτομο που έχει βρεθεί θετικό στον ιό.
Σε περίπτωση που χρειάζεστε επιπλέον βοήθεια, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την τηλεφωνική γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης 10306 για το νέο κορωνοϊό.
Την ανάπτυξη του παρόντος κειμένου ανέλαβε η ομάδα Επιστημόνων Ψυχολογίας του Ινστιτούτου Prolepsis, Μαρία Μήτσα, Ντίνα Ζώτα και Πάνια Καρνάκη, και μέλη της Επιστημονικής Ομάδας του Ινστιτούτου, Αφροδίτη Βελουδάκη, ειδικός σε θέματα επικοινωνίας της υγείας και Κατερίνα Κανδυλιάρη, ερευνήτρια, υπό την εποπτεία της Δρ. Αθηνάς Λινού, Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρο του Ινστιτούτου Prolepsis.
Ενισχύστε ακόμα περισσότερο την υγεία σας
Η πρόληψη ξεκινά από έναν καλό τρόπο ζωής, τη σωστή διατροφή μας, την άσκηση και την ψυχική ισορροπία. Χρειαζόμαστε όμως και την πρωτοβάθμια περίθαλψη, με γιατρούς και διαγνωστικές εξετάσεις. Ακόμα, είναι καλό να ξέρουμε πως, για τα σοβαρότερα απρόοπτα της ζωής, έχουμε τις κατάλληλες καλύψεις δευτεροβάθμιας υγείας για εμάς και τους αγαπημένους μας.
*Οι πληροφορίες που περιέχονται στην σελίδα ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού σας. Αν αποφασίσετε να ακολουθήσετε κάποια θεραπεία ή διατροφή ρωτήστε τον προσωπικό ιατρό σας.
το διαβάσαμε ΕΔΩ
Tags
Ψυχολογία