Μεταβολισμός: Η μετατροπή της τροφής σε ενέργεια
Ο μεταβολισμός ή πιο σωστά βασικός μεταβολισμός, είναι η βιοχημική διαδικασία κατά την οποία το οξυγόνο αντιδρά με τις θρεπτικές ουσίες με αποτέλεσμα την παραγωγή ενέργειας που χρειάζεται το σώμα μας για να λειτουργήσει. Ακόμα και όταν είμαστε σε κατάσταση ηρεμίας, το σώμα μας χρειάζεται ενέργεια (θερμίδες) για λειτουργίες όπως η αναπνοή, η κυκλοφορία του αίματος, o μεταβολισμός των κυττάρων, η ρύθμιση των ορμονών και η διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος.
Διάφοροι παράγοντες καθορίζουν μεμονωμένα το βασικό μεταβολικό ρυθμό μας:
Ηλικία: Ο βασικός μεταβολισμός είναι ιδιαίτερα αυξημένος τα δυο πρώτα χρόνια ζωής του ατόμου όπως επίσης κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Αντίθετα, έχει βρεθεί ότι μετά την ηλικία των τριάντα επιβραδύνεται περίπου έως και 5% για κάθε δεκαετία. Επίσης, σημαντικά μειωμένος είναι την περίοδο της εμμηνόπαυσης. Αυτό οφείλεται στην μείωση του μυϊκού ιστού και της φυσικής δραστηριότητας του ατόμου. Επομένως, όταν ακολουθείτε ένα πρόγραμμα δίαιτας ή έχετε μπει στην εμμηνόπαυση και η απώλεια των κιλών δεν είναι αυτή που περιμένατε, δεν θα πρέπει να ρίχνετε ευθύνες στον διαιτολόγο και τον μεταβολισμό σας, επειδή δεν έχετε την επιθυμητή απώλεια βάρους. Οι βασικοί ένοχοι για τα χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, μυϊκού ιστού και συνεπώς χαμηλού μεταβολισμού είμαστε εμείς οι ίδιοι που βρίσκουμε δικαιολογίες για να αποφύγουμε κάθε είδους φυσικής δραστηριότητας και υγιεινής διατροφής.
Μυϊκή μάζα: Όσο περισσότερη μυϊκή μάζα υπάρχει σε έναν οργανισμό, τόσο περισσότερες καύσεις είναι σε θέση να κάνει. Οι άντρες έχουν περισσότερο μυϊκό ιστό σε σύγκριση με τις γυναίκες, επομένως κάνουν περισσότερες καύσεις ακόμα και σε κατάσταση ηρεμίας. Όσο πιο υψηλός είναι ο μεταβολισμός σας, τόσο πιο πολλές θερμίδες μπορείτε να προσλαμβάνετε χωρίς να παίρνετε βάρος. Πριν ξεκινήσετε, ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους θα πρέπει να υποβληθείτε σε μια λιπομέτρηση, για να διαπιστώσετε το ποσοστό του λιπώδους και μυϊκού σας ιστού. Εάν γνωρίζετε από την αρχή της προσπάθειά σας, τις συγκεκριμένες παραμέτρους που επηρεάζουν τον μεταβολισμό σας, θα ακολουθήσετε τα σωστά βήματα, χωρίς να ταλαιπωρείτε τον οργανισμό σας με υποθερμικές δίαιτες ή με δίαιτες που ακολουθείτε μόνοι σας ή έχετε «δανειστεί» από φίλους σας, χωρίς την συμβουλή ενός ειδικού, με αμφίβολα αποτελέσματα για την υγεία σας και τον μεταβολισμό σας.
Φύλο: Οι γυναίκες έχουν 5-10% χαμηλότερο μεταβολισμό από τους άντρες του ίδιου βάρους και ύψους, διότι έχουν περισσότερο λιπώδη ιστό. Επομένως, δεν φταίει ο μεταβολισμός σας που δεν χάνετε τα ίδια κιλά με τον σύζυγό σας η με ένα φίλο σας που ακολουθεί και εκείνος ένα πρόγραμμα διατροφής, αφού τα μεγέθη δεν είναι συγκρίσιμα. Γι αυτό τον λόγο, το κάθε πρόγραμμα διατροφής θα πρέπει να είναι προσωπικό, σχεδιασμένο σύμφωνα με τις προσωπικές μας ανάγκες και το συναισθηματικό μας προφίλ. Σίγουρα, δεν θα πρέπει να εγκαταλείπουμε την προσπάθεια με την πρώτη δυσκολία και πάντα θα πρέπει να ζητάμε την βοήθεια ενός ειδικού. Επίσης, θα πρέπει να θέτουμε μικρούς και εφικτούς στόχους κάθε φορά. Όταν περιμένουμε να χάσουμε δέκα κιλά σε ένα μήνα, και δεν το καταφέρνουμε, συνήθως φταίει ο μεταβολισμός μας που «κόλλησε ». Σας διαβεβαιώνω, ότι δεν «κόλλησε» ο μεταβολισμός, απλά οι στόχοι που έχουμε θέσει είναι τις περισσότερες φορές είναι ανέφικτοι.
Επιφάνεια Σώματος: Τα μικρόσωμα άτομα τείνουν να έχουν υψηλότερο μεταβολισμό και αυτό συμβαίνει διότι τα μεγαλόσωμα άτομα χάνουν σημαντικά ποσά ενέργειας από το σώμα τους και γι αυτό έχουν μεγαλύτερες ενεργειακές απαιτήσεις. Επομένως, δυο γυναίκες ίδιου βάρους, ίδιας ηλικίας αλλά διαφορετικού ύψους θα έχουν διαφορετικές τιμές βασικού μεταβολισμού και διαφορετικές ενεργειακές απαιτήσεις. Συνεπώς, η διατροφική αντιμετώπιση θα πρέπει να είναι διαφορετική.
Απώλεια Βάρους: Σύμφωνα με έρευνες, σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους παρατηρείται μια σταδιακή μείωση του ρυθμού απώλειας με το πέρας των ημερών και μια μείωση του μεταβολισμού λόγω της απώλειας μυϊκού ιστού. Όταν ο οργανισμός αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει έλλειψη τροφής τότε προσπαθεί να κάνει οικονομία και μειώνει σημαντικά τις καύσεις του. Σε άλλες περιπτώσεις έχουμε το φαινόμενο «πλατό» όπου κατά την διάρκεια μιας υποθερμιδικής δίαιτας ο ασθενής δεν χάνει βάρος ούτε και λίπος, παρ' ότι ακολουθεί κανονικά το διατροφικό του πρόγραμμα. Το φαινόμενο αυτό διαρκεί κατά μέσο όρο 9 ημέρες , πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να παραιτούμαστε από τους στόχους μας, αλλά να συνεχίζουμε υπομονετικά την προσπάθεια μας.
Φυσική Δραστηριότητα: Όταν ακολουθούμε ένα πρόγραμμα διατροφής η εξέλιξή μας θα πρέπει να παρακολουθείται και να αξιολογείται από τον ειδικό προκειμένου να προσαρμόζεται η πρόσληψη τροφής και η φυσική δραστηριότητα, σύμφωνα με τις αλλαγές στον μεταβολισμό μας. Όταν ο ανθρώπινος οργανισμός είναι δραστήριος, διατηρεί σε καλά επίπεδα τη μυϊκή του μάζα, κάτι που έχει άμεσο αντίκτυπο στην αύξηση του βασικού μεταβολισμού.
Ορμονικοί Παράγοντες: Καταστάσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών επιβραδύνουν τον βασικό μεταβολικό ρυθμό. Είναι σκόπιμο να κάνουμε γενικές εξετάσεις και να ελέγχουμε τις θυρεοειδικές ορμόνες μία φορά το χρόνο. Επίσης, τα κορτικοστεροειδή και η ινσουλίνη πιθανόν να επηρεάζουν τον μεταβολισμό.
Κληρονομικότητα: Η κληρονομικότητα επηρεάζει τον μεταβολισμό περίπου 7%. Σε συνεργασία όμως με ειδικούς επιστήμονες, μπορείτε να πετύχετε μια σταδιακή απώλεια βάρους μακροπρόθεσμα, υιοθετώντας σωστές διατροφικές συνήθειες.
Μπορεί να είναι δελεαστικό να φταίει ο μεταβολισμός σας για την αύξηση του σωματικού σας βάρους, αλλά δυστυχώς, η αύξηση του σωματικού βάρους συμβαίνει όταν η προσλαμβανόμενη ενέργεια είναι μικρότερη από την καταναλισκόμενη. Στην πραγματικότητα, ένας αργός μεταβολισμός είναι σπάνια η αιτία της υπερβολικής αύξησης του σωματικού βάρους αλλά σαφώς υπάρχουν παράγοντες που τον επηρεάζουν. Γι αυτό όταν προσπαθείτε να χάσετε κιλά ακολουθώντας για μεγάλα χρονικά διαστήματα τις λεγόμενες δίαιτες της ¨πείνας¨, όταν δεν ασκείστε συστηματικά, όταν δεν γνωρίζετε τα ορμονικά σας προβλήματα, τότε το σώμα σας, σας αποζημιώνει με την επιβράδυνση του μεταβολισμού. Σε αυτές τις περιπτώσεις λέμε ότι «κολλάει» ο μεταβολισμός και τις περισσότερες φορές «ξεκολλάει» όταν υιοθετούμε σωστή διατροφική συμπεριφορά και υγιεινές συνήθειες. Ας δούμε, πως μπορούμε να αυξήσουμε ή αλλιώς να «ξεκολλήσουμε » τον μεταβολισμό μας :
Αυξήστε την καθημερινή σας δραστηριότητα με:
Αερόβια Άσκηση: Η αερόβια άσκηση όπως το τρέξιμο, το γρήγορο περπάτημα, το κολύμπι για τουλάχιστον 45 λεπτά βοηθάει στην ενεργοποίηση του μεταβολισμού. Ίσως, σε πολλούς από εσάς η συγκεκριμένη διάρκεια σας φαίνεται αρκετή, λόγω έλλειψης χρόνου. Όμως, θα πρέπει να γνωρίζετε, ότι η καύση του λίπους ξεκινάει από την αρχή της άσκησης, ωστόσο το υποδόριο λίπος αρχίζει να χάνεται μετά την πάροδο των 20΄ λεπτών.
Αναερόβια Άσκηση: Η αναερόβια άσκηση είναι η μορφή άσκησης που βελτιώνει τη δύναμη και χτίζει μυϊκή μάζα. Η προπόνηση ενδυνάμωσης μπορεί βοηθήσει στη διατήρηση της άλιπης μάζας του σώματος, στην αύξηση της μυϊκή μάζας και κατ' επέκταση στην αύξηση του μεταβολισμού. Όλα τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα σημαντικά για όσους προσπαθούν να χάσουν κιλά. Ασκήσεις ενδυνάμωσης 2-4 φορές την εβδομάδα για 20 λεπτά μπορούν να αυξήσουν τον μεταβολικό ρυθμό ηρεμίας για αρκετές ώρες μετά την προπόνηση σας.
Πείτε «ναι» σε ένα πλούσιο πρωινό: Σύμφωνα με έρευνες, η κατανάλωση πρωινού γεύματος μπορεί να αυξήσει τον βασικό μεταβολικό ρυθμό περίπου 10%. Άλλες έρευνες, έχουν δείξει ότι η συχνή κατανάλωση πρωινού γεύματος μειώνει την πιθανότητα να γίνει κανείς υπέρβαρος ή παχύσαρκος και βοηθάει στην απώλεια βάρους, καθώς και στην συντήρηση του. Η θερμογένεση τις πρωινές ώρες είναι μεγαλύτερη και μειώνεται με την πάροδο των ωρών. Αυτό, στην πράξη, σημαίνει ότι ένα πλούσιο πρωινό αποδίδει στον οργανισμό λιγότερες θερμίδες από ένα μεσημεριανό, ενώ ένα πλούσιο βραδινό αποδίδει τις περισσότερες θερμίδες από όλα τα γεύματα Το πρωινό βοηθά στη μείωση της πείνας που νιώθει κάποιος όσο η ημέρα προχωρά κι έτσι αποφεύγονται η υπερκατανάλωση λίπους και η απρόσεκτη επιλογή τροφίμων.
Μικρά και συχνά Γεύματα: Το πρωινό δεν είναι το μόνο σημαντικό γεύμα της ημέρας. Ο μεταβολισμός σας λειτουργεί καλύτερα όταν τρώτε πολλά μικρά γεύματα κάθε μέρα. Τρώτε μικρές ποσότητες κάθε 2-3 ώρες κατά την διάρκεια της ημέρας, ώστε ο οργανισμό να κάνει καύσεις. Όταν ο οργανισμός «υποσιτίζεται», ενεργοποιούνται μηχανισμοί εξοικονόμησης θερμίδων με φυσικό επακόλουθο την μείωση του βασικού μεταβολισμού.
Αποφύγετε τις στερητικές Δίαιτες : Οι στερητικές δίαιτες μπορούν να "τρελάνουν" το μεταβολισμό, καθώς τα κύτταρα δεν αντιλαμβάνονται αν το άτομο κάνει δίαιτα και αλλάζει την ημερήσια πρόληψη θερμίδων και έτσι απορυθμίζονται. Για παράδειγμα, οι δίαιτες των 500 θερμίδων την ημέρα μπορεί να έχουν άμεσα αποτελέσματα αλλά στην πραγματικότητα καταστρέφουν τον μεταβολισμό με αποτέλεσμα η πρόσληψη βάρους και λίπους να γίνεται με μεγαλύτερη ευκολία.
Καταναλώστε 8-10 ποτήρια νερό ημερησίως : Πίνοντας τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερό βοηθάτε στην σωστή ενυδάτωση του οργανισμού και στην αύξηση του μεταβολισμού. Όταν το σώμα αφυδατώνεται, ο μεταβολισμός επιβραδύνεται. Ένας καλός εμπειρικός κανόνας είναι να πίνετε νερό καθόλα την διάρκεια της ημέρας πριν διψάσετε. Εάν περιμένετε να νιώσετε το αίσθημα της δίψας, τότε αυτό σημαίνει ότι τι σώμα σας έχει αρχίσει να αφυδατώνεται.
Καταναλώστε τροφές που αυξάνουν τον μεταβολισμό: Ορισμένα πικάντικα τρόφιμα όπως το τσίλι, το πράσινο και κόκκινο πιπέρι και οι καυτερές πιπεριές φαίνεται να αυξάνουν προσωρινά τις καύσεις, αυξάνοντας ταυτόχρονα το αίσθημα του κορεσμού. Επίσης, το πράσινο και μαύρο τσάι, περιέχουν κατεχίνες, που διεγείρουν το μεταβολισμό και αυξάνουν την κινητοποίηση του λίπους, δηλαδή τη λιπόλυση. Τέλος, η καφεΐνη που περιέχεται στον καφέ αυξάνει τον μεταβολισμό και την ενέργεια του σώματος.
Συμπερασματικά, δεν υπάρχει μαγικός τρόπος για να χάσετε βάρος. Δώστε έμφαση στην σωστή διατροφή και την άσκηση. Μην καταφεύγετε σε συμπληρώματα διατροφής που σας υπόσχονται αύξηση του μεταβολισμού και γρήγορη απώλεια βάρους, ούτε στα τεστ δυσανεξίας που είναι παράνομα. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η αύξηση του σωματικού βάρους συμβαίνει όταν η προσλαμβανόμενη ενέργεια είναι μικρότερη από την καταναλισκόμενη. Αν πάραυτα δεν μπορείτε χάσετε το περιττό σας βάρος, παρά τη δίαιτα και την άσκηση, μιλήστε με το γιατρό και τον διαιτολόγο σας.
Tags
Διατροφή