Ο Kρόκος ο ήμερος ή ζαφορά ή σαφράν/ι, είναι ένα από τα σπάνια φαρμακευτικά,
αρτυματικά και με μεγάλη χρωστική ικανότητα φυτά, που καλλιεργείται σε διάφορα
μέρη του κόσμου όπως το Ιράν, η Ισπανία, η Ινδία, η Κίνα και η Ελλάδα. Στην Ελλάδα
καλλιεργείται στην περιφέρεια της δυτικής Μακεδονίας στο νομό της Κοζάνης, πιο
συγκεκριμένα στο χωριό Κρόκος και σ’ άλλα δέκα μικρότερα χωριά.
Ο κρόκος περιέχει περισσότερες από 150 χημικές ουσίες (καροτενοειδή,
υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, ανθοκυανίνες, βιταμίνες και ανόργανα συστατικά),
υπεύθυνες για την υψηλή διατροφική του αξία και τις πολύτιμες για την υγεία ιδιότητές
του. Μεταξύ αυτών τρία είναι τα κύρια συστατικά του κρόκου που είναι υπεύθυνα για
τα φαρμακολογικά του αποτελέσματα: η κροκίνη (crocin, υπεύθυνη για το χρώμα),
η πικροκροκίνη (picrocrocin, υπεύθυνη για τη γεύση), και η σαφρανάλη (safranal,
υπεύθυνη για το άρωμα).
Η συνολική ετήσια παραγωγή κρόκου στον κόσμο εκτιμάται σε 205 τόνους ανά έτος,
με πάνω από το 80% αυτής της συγκομιδής να προέρχεται από το Ιράν, κυρίως από την
επαρχία Khorassan.
Στην Ευρώπη, η Ισπανία θεωρείται ο κύριος παραγωγός κρόκου, με βάση τις εξαγωγές
του που είναι περίπου 60 τόνοι τον χρόνο. Στην πραγματικότητα όμως, ο κύριος όγκος
των εξαγωγών της Ισπανίας αφορά σε κρόκο από το Ιράν και το Μαρόκο, γεγονός που
καθιστά την Ελλάδα τον μεγαλύτερο Ευρωπαίο παραγωγό με 4,5 τόνους τον χρόνο,
ποσότητα μεγαλύτερη της Ισπανικής παραγωγής.
Τα αποξηραμένα κόκκινα στίγματα του άνθους του Crocus sativus L. αποτελούν τη
δρόγη. Για την παραγωγή 1 κιλού κρόκου απαιτούνται 150.000- 200.000 άνθη.
Η ποιότητα του κρόκου προσδιορίζεται αντικειμενικά με την διεθνώς αναγνωρισμένη
διαδικασία του ISO (3632 TS), όπου μετρώνται οι συγκεντρώσεις της κροκίνης , της
πικροκροκίνης και της σαφρανάλης (safranal_άρωμα) ως χαρακτηριστικά της ποιότητάς
του. Ο κρόκος καλής ποιότητας περιέχει περίπου 30% κροκίνη, 5 ως 15%
of πικροκροκίνη (κατ’ άλλους μπορεί και λιγότερο) και 0,8 εως 1,5% σαφρανάλη.
Ο ελληνικός κρόκος Κοζάνης θεωρείται ο καλύτερος στον κόσμο. Με χρωστική δύναμη
256, επιβεβαιωμένη από εργαστηριακές εκθέσεις, είναι 66 βαθμούς υψηλότερα από το
ελάχιστο διεθνές πρότυπο.
Στην παραδοσιακή ιατρική ο κρόκος χρησιμοποιείται ως αντικαταρροϊκό, ευστόμαχο,
αποχρεμπτικό, καταπραϋντικό και εμμηναγωγό. Οι σύγχρονες φαρμακολογικές μελέτες
έχουν αποδείξει ότι ο κρόκος και τα συστατικά του έχουν ένα ευρύ φάσμα δράσης ως
αντιοξειδωτικά, αντισπασμωδικά, αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά, αντιφλεγμονώδη,
ενισχυτές μνήμης, αντιβηχικά, αντι-υπερτασικά, βελτιωτικά της ανδρικής στυτικής
δυσλειτουργίας, αντικαρκινικά κ.α.
Οι ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες που διαθέτουν τα στίγματα του κρόκου φαίνεται
να προστατεύουν από τις βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό που συνδέονται με το
οξειδωτικό στρες. Έρευνα που έγινε σε πειραματόζωα έδειξε ότι τόσο το εκχύλισμα
κρόκου όσο και η κροκίνη, μπορεί να αποτρέψουν τις βλάβες που προκαλεί το χρόνιο
στρες, μέσω μηχανισμών οξείδωσης, στον εγκέφαλο, το ήπαρ και τους νεφρούς,
υποδηλώνοντας τη χρησιμότητα και των δυο κατά του οξειδωτικού στρες¹.
Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε πρόσφατα², συνοψίζονται
μελέτες που έγιναν in vitro και σε πειραματόζωα προκειμένου να διαπιστωθεί η
αποτελεσματικότητα του κρόκου και των ενεργών συστατικών του στην προστασία
έναντι της τοξικότητας από φυσικές ή χημικές τοξίνες σε διαφορετικούς ιστούς.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αρκετών σημαντικών ερευνών, ο κρόκος και τα ενεργά
συστατικά του δρουν ως αντίδοτο σε διάφορες δηλητηριάσεις που προκαλούνται από
φυσικές τοξίνες, όπως τα δηλητήρια φιδιών, οι μυκοτοξίνες και οι ενδοτοξίνες.
Επίσης, ο κρόκος θα μπορούσε να προστατεύσει διαφορετικούς ιστούς (εγκέφαλο,
καρδιά και αγγεία, νεφρούς, ήπαρ, πνεύμονες) από την τοξικότητα χημικών τοξινών από
το περιβάλλον ή/και τη βιομηχανία όπως μέταλλα (ΑΙ, Be και κάδμιο), φυτοφάρμακα
(DZN και PQ), ακρυλαμίδιο, βενζο [a] πυρένιο και CCL4.
Ο κρόκος έχει δείξει προστατευτική επίδραση έναντι της τοξικότητας ορισμένων
φαρμάκων όπως αντινεοπλασματικά (cisplatin, doxurobicin, cyclophosphamide
και mitomycin ), αντιβιοτικά (γενταμυκίνη και σεφταζιδίμη), αναλγητικά
(ακεταμινοφαίνη, ειδικά στις περιπτώσεις υπερδοσολογίας.
Η αντιοξειδωτική δράση του κρόκου φαίνεται να εμπλέκεται στο ρόλο του ως αντίδοτο,
όπως επίσης η ρύθμιση των καρδιακών, νεφρικών και ηπατικών ενζύμων, η βελτίωση των
αντιοξειδωτικών συστημάτων άμυνας του οργανισμού και η αναστολή της απόπτωσης.
Η αναστολή της απόπτωσης και η αντιοξειδωτική δράση που επιτυγχάνεται με τον
κρόκο, φαίνεται ότι μπορούν να καθυστερήσουν την εκφύλιση του αμφιβληστροειδούς,
καθώς όλες οι διαταραχές του αμφιβληστροειδούς, ανεξάρτητα από την αιτιολογία
τους, περιλαμβάνουν την ενεργοποίηση του οξειδωτικού στρες και της διαδικασίας
απόπτωσης³.
ΚΡΟΚΟΣ
ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΧΡΥΣΑΦΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΗΣ
Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα έχει επίσης εστιάσει στα οφέλη που θα μπορούσε να
έχει ο κρόκος σε ασθενείς με νόσο Alzheimer, καθώς το οξειδωτικό στρες συμμετέχει
στην παθοφυσιολογία των νευροεκφυλιστικών παθήσεων(4).
Σε τυχαιοποιημένη και ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη, οι ασθενείς με ήπιας
έως μέτριας βαρύτητας νόσο που έλαβαν 30mg κρόκου την ημέρα, για 16 εβδομάδες,
παρουσίασαν βελτίωση στις γνωστική τους λειτουργία σε σύγκριση με την ομάδα του
εικονικού φαρμάκου(5). Αντίστοιχη μελέτη διάρκειας 22 εβδομάδων που συνέκρινε τα
αποτελέσματα του κρόκου (30mg/ημ) με αυτά του συμβατικού φαρμάκου (donepezil,
10mg/ημ), έδειξε παρόμοια αποτελέσματα και στις δυο ομάδες με τις ανεπιθύμητες
όμως δράσεις πολύ συχνότερες σε αυτή του συμβατικού φαρμάκου(6).
Ο ΚΡΟΚΟΣ ΣΤΗΝ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ
Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον κρόκο για ιατρικούς σκοπούς
ως παυσίπονο, καθαρτικό και για τις αφροδισιακές του ιδιότητες.
Από τότε και μέχρι την εμφάνιση της ομοιοπαθητικής, ο κρόκος χρησιμοποιήθηκε
από πολλούς πολιτισμούς με τις παραδοσιακές χρήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Στην ομοιοπαθητική, οι ενδείξεις του Crocus sativus (Croc) περιλαμβάνουν μεταξύ
άλλων ψυχικές διαταραχές, αιμορραγίες, προβλήματα από τα μάτια, το αναπνευστικό
ή το γαστρεντερικό, προβλήματα στην κύηση κ.α. Δυο είναι τα κυριότερα
χαρακτηριστικά του φαρμάκου, η ευμεταβλητότητα στη διάθεση και οι αιμορραγίες
με σκούρο, πηκτό αίμα. Για να δοθεί όμως το φάρμακο χρειάζεται, σε κάθε περίπτωση,
να ληφθεί ένα πλήρες ιστορικό που να συνθέτει την εικόνα του φαρμάκου.
Tags
Διατροφή