Υλικά
Λάδι
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όλα τα λάδια ως βάση, όπως το ελαιόλαδο – που ως βασιλιάς των ελαίων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλα τα βότανα, αλλά και λάδια που απορροφώνται εύκολα από το δέρμα όπως το αμυγδαλέλαιο, το ηλιέλαιο, το βερικοκέλαιο, το σταφυλέλαιο και το jojoba. Όταν επιλέγουμε το λάδι μας, σκεφτόμαστε ότι το ελαιόλαδο έχει την τάση να καλύπτει την μυρωδιά των βοτάνων μας. Τα υπόλοιπα λάδια είναι πιο «ήπια» με τα βότανά μας.
Βότανα
Χρησιμοποιούμε βότανα βιολογικής καλλιέργειας που δεν περιέχουν χημικά λιπάσματα. Τα βότανα που θα χρησιμοποιήσουμε μπορούν να προστεθούν στο λάδι σε αποξηραμένη και σε φρέσκια μορφή. Κάποια βότανα εκχυλίζονται καλύτερα φρέσκα, όπως το βαλσαμόχορτο, και άλλα δεν έχουν πρόβλημα όπως και να τα δουλέψουμε, όπως η λεβάντα. Όταν τα προσθέτουμε σε φρέσκια μορφή φροντίζουμε να μην περιέχουν υγρασία στα στελέχη τους για να μην οξειδωθεί το λάδι. Εκτός από βότανα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και μπαχαρικά για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Μπουκάλια
Τα μπουκάλια, καλό να είναι γυάλινα γιατί στα πλαστικά αλλοιώνεται η μυρωδιά του λαδιού μετά από κάποιο διάστημα. Επίσης, καλό είναι να κουμπώνει με φελλό και όχι με πώμα, γιατί είναι πιο αεροστεγής ο φελλός.
Αναλογία λαδιού – βοτάνου
Η πιο σίγουρη μέθοδος είναι και η πιο απλή. Τοποθετούμε τα βότανα σε ένα δοχείο και ρίχνουμε αρκετό λάδι πάνω τους ώστε να τα καλύπτει. Στη συνέχεια, προσθέτουμε 3-5 εκατοστά περισσότερο λάδι, έτσι ώστε τα βότανα είναι καλυφθούν τελείως. Τα εκτεθειμένα βότανα μπορούν να δημιουργήσουν βακτήρια και να χαλάσει το τελικό προϊόν, για αυτό σιγουρευόμαστε ότι τα βότανα καλύπτονται πλήρως με λάδι.
Η ακριβής αναλογία είναι:
Φρέσκο βότανο: 1 μέρος φρέσκου βοτάνου σε βάρος -gr, με 3 μέρη λαδιού σε όγκο – ml.
Αποξηραμένο βότανο: 1 μέρος ξερού βοτάνου σε βάρος – gr, με 5 μέρη λαδιού σε όγκο – ml.
Οι μέθοδοι παρασκευής
Υπάρχουν τρεις τρόποι να φτιάξουμε εκχυλίσματα βοτάνων:
Η κρύα μέθοδος
Αυτή η μέθοδος ενδείκνυται για εκχύλιση ανθέων και φύλλων.
Φρέσκα βότανα:Μαζεύουμε τα βότανα ή τα λουλούδια μας. Χρειαζόμαστε τόσα ώστε να γεμίσει το βάζο που θα χρησιμοποιήσουμε για την εκχύλιση. Τα αφήνουμε ένα βράδυ απλωμένα πάνω σε χαρτί κουζίνας να μαραθούν. Πρέπει να αποξηρανθούν καλά πριν την εκχύλιση, αλλιώς η υγρασία θα χαλάσει το λάδι μας. Γενικά όμως η κρύα μέθοδος δεν προτιμάται για φρέσκα βότανα γιατί χαλάει πολύ πιο εύκολα το λάδι μας.
– Αποξηραμένα βότανα: Αν χρησιμοποιήσουμε αποξηραμένα βότανα, πρέπει να είμαστε βέβαιοι για την ποιότητα τους. Όσο καλύτερο και πιο πρόσφατα αποξηραμένο το βότανο, τόσο περισσότερες οι ουσίες που θα «βγουν» στο λάδι μας. Κοπανάμε τα βότανα μας ελαφρά σε ένα γουδί η με το χέρι.
– Στη συνέχεια βάζουμε τα φρέσκα ή αποξηραμένα βότανα – χωρίς να τα συμπιέζουμε-μέσα σε αποστειρωμένο βάζο. Καλύπτουμε με το λάδι. Ανακατεύουμε ελαφρά.
– Κλείνουμε καλά το βάζο και βάζουμε μια ετικέτα με την ημερομηνία.
– Φυλάσσουμε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος – μακριά από τον ήλιο- για έξι βδομάδες το πολύ αλλιώς μπορεί να χαλάσει.
– Μετά τις έξι βδομάδες στραγγίζουμε καλά το λάδι μας με ένα τουλπάνι, πιέζουμε όσο περισσότερο μπορούμε τα βότανα και βάζουμε το λάδι σε καθαρό αποστειρωμένο βάζο, κατά προτίμηση σκούρου χρώματος. Μπορούμε να το φυλάξουμε στο ψυγείο.
Η μέθοδος του ήλιου
Επίσης ενδείκνυται για άνθη και φύλλα και απαιτεί περισσότερο την προσοχή μας από την κρύα μέθοδο. Είναι μια αργή μέθοδος αλλά από τις καλύτερες μεθόδους για να έχουμε ένα υπέροχο θεραπευτικό λάδι με την δύναμη του ήλιου.
– Γεμίζουμε το βάζο με το βότανο. Προσθέτουμε το λάδι.
– Κλείνουμε το βάζο, κολλάμε μια ετικέτα με το όνομα του λαδιού, του βοτάνου και την ημερομηνία παρασκευής.
– Ανακινούμε καθημερινά το βάζο και το αφήνουμε σε ένα ζεστό ηλιόλουστο σημείο. Αν χρησιμοποιήσουμε αποξηραμένα βότανα τα αφήνουμε για 4 έως 6 εβδομάδες, ενώ αν χρησιμοποιήσουμε φρέσκα τα αφήνουμε για 2 εβδομάδες. Την περίοδο του χειμώνα τοποθετούμε το βάζο δίπλα σε μια εστία θερμότητας – σώμα καλοριφέρ ή τζάκι.
– Λόγου του ότι η ¨πηγή¨ της θερμοκρασίας είναι σποραδική και το λάδι κρυώνει μερικές φορές κατά την διαδικασία της «πέψης» το φρέσκο βότανο μπορεί να αρχίσει να υφίσταται ζύμωση. Αυτό μπορεί να χαλάσει το τελικό μας προϊόν.
Η ζύμωση εμφανίζετε με ενεργές φυσαλίδες στα συστατικά. Για να σταματήσουμε την ζύμωση, ζεσταίνουμε το μείγμα λαδιού πολύ αργά και προσεκτικά, ανεβάζοντας την θερμοκρασία στους 65° βαθμούς Κελσίου. Ανακατεύουμε μέχρι να διαλυθούν οι φουσκάλες αέρα και μετά συνεχίζουμε την διαδικασία έκχυσης με την αρχική μέθοδο.
– Στραγγίζουμε το λάδι.
– Το αποθηκεύουμε σε ένα γυάλινο, σκουρόχρωμο και αποστειρωμένο μπουκάλι.Κλείνουμε το μπουκάλι και διατηρούμε το λάδι σε σκοτεινό, δροσερό μέρος ή στο ψυγείο για ένα χρόνο. Για να επεκτείνουμε το χρόνο ζωής του λαδιού μπορούμε να προσθέσουμε μέσα στο λάδι βιταμίνη Ε.
Μικρά μυστικά:
Μπορούμε στις 2 βδομάδες περίπου να ανανεώσουμε το λάδι μας με νέο βότανο, και να το αφήσουμε άλλο τόσο. Έτσι θα γίνει πιο δυνατό. Μπορούμε να το κάνουμε μέχρι τρεις φορές άνετα αυτό. Συνολικά μέχρι έξι βδομάδες και πάλι.
Μπορούμε να ανοίγουμε μια φορά τη βδομάδα το βάζο, για να ελέγχουμε αν έχει υγρασία στο κάτω μέρος του καπακιού, και να την σκουπίζουμε. Η υγρασία χαλάει το λάδι μας.
Η Θερμή μέθοδος
Ενδείκνυται για τις περισσότερες εκχυλίσεις, ειδικά για ρίζες και φλοιούς δέντρων, που δεν εκχυλίζουν εύκολα τις θεραπευτικές τους ουσίες. Μόνο για τα βότανα που εκχυλίζονται φρέσκα δεν κάνει, όπως το βαλσαμόχορτο. Επίσης βολεύει πολύ γιατί απαιτούνται μόλις μερικές ώρες για να έχουμε ένα πολύ δυνατό θεραπευτικό λάδι της αρεσκείας μας!
Ας δούμε την διαδικασία και τους διαφορετικούς τρόπους.
Στο φούρνο
– Βάζουμε τα βότανα μας σε ένα σχετικά χαμηλό πυρέξ, αλλά αρκετά βαθύ για να τα χωρέσει και τα καλύπτουμε με το λάδι μας. Καλύπτουμε το πυρέξ.
– Ανάβουμε τον φούρνο στη χαμηλότερη θερμοκρασία ή γύρω στους 40 βαθμούς και το αφήνουμε 3-5 ώρες. Το ιδανικό είναι να το αφήσουμε όλη μέρα. Πρέπει όμως να το παρακολουθούμε και να ανακατεύουμε κατά διαστήματα με μια ξύλινη κουτάλα. Όσο θα περνάει η ώρα θα βλέπουμε να αλλάζει το χρώμα και πιθανά και η μυρωδιά. Όταν περάσουν οι ώρες κλείνουμε τον φούρνο, αλλά αφήνουμε το πυρέξ να κρυώσει μέσα – σχεδόν μια ώρα.
– Μετά συνεχίζουμε κανονικά, στραγγίζοντας με το τουλπάνι. Για πιο δυνατή εκχύλιση, σ’ αυτή τη φάση μπορούμε να ανανεώσουμε τα βότανα μας στο ίδιο λάδι και να επαναλάβουμε την διαδικασία, στον ίδιο χρόνο περίπου. Μπορούμε να το επαναλάβουμε μέχρι τρεις φορές.
Μικρά μυστικά:
Μπορούμε να εκχυλίσουμε στον ίδιο φούρνο δύο ή περισσότερα βότανα, ανάλογα πόσα πυρέξ χωράνε.
Μπορούμε να βάλουμε κατευθείαν τα βάζα, αλλά μέσα σε ένα βαθύ ταψί που να έχει μέσα νερό.
Σε μπεν μαρι
Αποξηραμένα ή Φρέσκα Βότανα
– Γεμίζουμε το βάζο με το βότανο και προσθέτουμε το λάδι. Κλείνουμε το βάζο και το βάζουμε σε μια κατσαρόλα με ζεστό νερό. Βράζουμε το μείγμα σε χαμηλή θερμοκρασία για 4 έως 8 ώρες. Όταν περάσουν οι ώρες αποσύρουμε από την εστία και αφήνουμε το βάζο μέσα στην κατσαρόλα με το νερό μέχρι το νερό να έρθει σε θερμοκρασία δωματίου.
– Στραγγίζουμε το λάδι και το αποθηκεύουμε σε ένα γυάλινο σκουρόχρωμο αποστειρωμένο μπουκάλι. Κλείνουμε το μπουκάλι και διατηρούμε το λάδι σε σκοτεινό δροσερό μέρος ή στο ψυγείο για ένα χρόνο.
– Θέλει πολλή προσοχή αυτή η μέθοδος γιατί το νερό αν και στην χαμηλότερη θερμοκρασία μπορεί να τελειώσει. Για πιο δυνατή εκχύλιση ανανεώνουμε και πάλι τα βότανα, αφού το αφήσουμε να κρυώσει πάνω στο μάτι, και επαναλαμβάνουμε την διαδικασία μέχρι άλλες δύο φορές.
Οξείδωση λαδιού
Καταλαβαίνουμε ότι το λάδι έχει οξειδωθεί όταν έχει άσχημη οσμή.
Μερικά μυστικά ακόμη..
– Αν το λάδι μας πιάσει μούχλα, υπάρχει είτε πάρα πολύ περιεκτικότητα σε νερό στο ίδιο το βότανο ή υπήρχε υγρασία στο βάζο. Χρησιμοποιούμε αποξηραμένα βότανα ή στεγνώνουμε καλά τα βότανα πριν από τη χρήση. Επίσης, το βάζο πρέπει είναι εντελώς στεγνό.
Εάν υπάρχει ένας μεγάλο κενό αέρα στο βάζο, αυτό μπορεί να ενθαρρύνει την ανάπτυξη της μούχλας. Χρησιμοποιούμε βάζα που είναι στο σωστό μέγεθος για την ποσότητα του λαδιού που θέλουμε να κάνουμε και γεμίζουμε στην κορυφή το βάζο με λάδι για να αποθαρρύνει την ανάπτυξη των βακτηρίων.
– Δεν υπερθερμαίνουμε τα λάδια μας. Το λάδι γίνεται από ζεστό, καυτό, πολύ γρήγορα και χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Όταν εμποτίζουμε τα βότανα με λάδι, κρατάμε το λάδι ζεστό, τη θερμότητα χαμηλή, και δεν χρησιμοποιούμε μέθοδο που παρέχει μεγάλη θερμότητα.
– Συγκεκριμένα βότανα είναι καλύτερα όταν είναι ξερά όπως η άρνικα, η καλέντουλα, το σύμφυτο. Πρέπει να είναι θρυμματισμένα ή χοντροαλεσμένα πριν προσθέσουμε το λάδι. Άλλα βότανα απαιτούν ή παρασκευάζονται καλύτερα σε νωπή κατάσταση όπως του σαμπούκου και του Αγίου Ιωάννη. Αυτά πρέπει να είναι κομμένα σε λεπτές φέτες, χτυπημένα, ή χοντροτριμμένα πριν τα προσθέσουμε στο λάδι.
Επιμέλεια – Επεξεργασία: Β. Βίνος