Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ακούσει για τις κρίσεις πανικού, εκείνοι που δεν έχουν ποτέ περάσει μία ανάλογη κρίση, δυσκολεύονται να κατανοήσουν πόσο τρομακτικές εμπειρίες μπορούν να γίνουν αυτές οι κρίσεις.
Μία ολοκληρωμένη κρίση πανικού δεν είναι απλά ένα έντονο συναίσθημα άγχους, αλλά μια έκρηξη τρόμου που ο εγκέφαλος συγκρατεί μόνο για τα πιο τρομακτικά πιθανά γεγονότα. Οι κρίσεις πανικού συχνά συνοδεύονται με έντονα σωματικά συμπτώματα και μάλιστα, συχνά μεταφράζονται λανθασμένα από εκείνους που τα βιώνουν σαν επικίνδυνες σωματικές αντιδράσεις.
Παρ’ όλο που είναι σχετικά κοινές, οι κρίσεις πανικού συχνά δεν γίνονται καλά κατανοητές, και ως αποτέλεσμα αυτού πολλοί άνθρωποι να υποφέρουν αβοήθητοι επειδή δεν γνωρίζουν πως αυτό που βιώνουν είναι ψυχολογικό στη φύση του και έχει μια αποτελεσματική θεραπεία.
Τα βασικά για τις κρίσεις πανικού
Το πρώτο και πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει κανείς να γνωρίζει για τις κρίσεις πανικού είναι ότι δεν είναι επικίνδυνες. Οι κρίσεις άγχους μοιάζουν ως επικίνδυνες επειδή ενεργοποιούν το σύστημα «άμεσης δράσης» του εγκεφάλου το οποίο μας πληροφορεί ότι βρισκόμαστε σε επικείμενο κίνδυνο. Αλλά όπως ένας ανιχνευτής φωτιάς είναι τοποθετημένος κοντά σε μία φρυγανιέρα, έτσι και τα συστήματα κινδύνου του εγκεφάλου των ανθρώπων με κρίσεις πανικού εκπέμπουν λάθος σήματα.
Δευτερευόντως, οι κρίσεις άγχους είναι αρκετά θεραπεύσιμες και ανταποκρίνονται καλά στο σωστό τύπο θεραπείας. Επειδή οι κρίσεις πανικού είναι τόσο δυσάρεστες και συχνά μοιάζουν με ένα ιατρικό πρόβλημα, οι άνθρωποι τείνουν να θεωρούν πως κάποιου τύπου φαρμακευτική αγωγή θα ήταν απαραίτητη για μια αποτελεσματική θεραπεία. Ενώ οι κρίσεις άγχους μπορεί να ακολουθούν την πορεία μίας διαταραχής για την οποία η θεραπεία είναι σημαντική και απαραίτητη, η θεραπεία των κρίσεων πανικού από μόνων τους γενικά δεν απαιτεί φαρμακευτική αγωγή. Στην πραγματικότητα, μερικές φαρμακευτικές αγωγές που γράφονται για τις κρίσεις άγχους μπορεί να καταλήξουν στο να εμποδίζουν τη μακροπρόθεσμη θεραπεία.
Τι είναι μια κρίση πανικού;
Δευτερευόντως, οι κρίσεις άγχους είναι αρκετά θεραπεύσιμες και ανταποκρίνονται καλά στο σωστό τύπο θεραπείας. Επειδή οι κρίσεις πανικού είναι τόσο δυσάρεστες και συχνά μοιάζουν με ένα ιατρικό πρόβλημα, οι άνθρωποι τείνουν να θεωρούν πως κάποιου τύπου φαρμακευτική αγωγή θα ήταν απαραίτητη για μια αποτελεσματική θεραπεία. Ενώ οι κρίσεις άγχους μπορεί να ακολουθούν την πορεία μίας διαταραχής για την οποία η θεραπεία είναι σημαντική και απαραίτητη, η θεραπεία των κρίσεων πανικού από μόνων τους γενικά δεν απαιτεί φαρμακευτική αγωγή. Στην πραγματικότητα, μερικές φαρμακευτικές αγωγές που γράφονται για τις κρίσεις άγχους μπορεί να καταλήξουν στο να εμποδίζουν τη μακροπρόθεσμη θεραπεία.
Τι είναι μια κρίση πανικού;
Μία κρίση άγχους αποτελεί ένα διακριτό επεισόδιο έντονου φόβου που συχνά κορυφώνεται σε δέκα λεπτά και συμβαίνει εν τη απουσία ενός πραγματικού κινδύνου. Εν αντιθέσει με το άγχος, το οποίο σχετίζεται με αρνητικά πράγματα που μπορεί να συμβούν, ο πανικός τυπικά περικλείει μία αίσθηση του ότι κάτι άσχημο συμβαίνει τώρα. Η στόχευση του πανικού μπορεί να ποικίλει ευρέως, αλλά οι άνθρωποι που βιώνουν μία κρίση άγχους συχνά φοβούνται ότι πεθαίνουν, ότι τρελαίνονται ή ότι χάνουν τον έλεγχο.
Επειδή ο πανικός περικλείει την οπτική του τρέχοντος ή επικείμενου κινδύνου, ο εγκέφαλος θέτει σε λειτουργία τα αντανακλαστικά «φυγής» μας. Αυτές είναι οι φυσιολογικές διαδικασίες της εξέλιξης που μας βοηθούν να ξεφύγουμε από καταστάσεις που απειλούν τη ζωή μας. Όταν αυτές οι διαδικασίες εμπλέκονται, μπορεί να οδηγήσουν στα ακόλουθα «σετ» συμπτωμάτων, μερικά από τα οποία μπορεί να βιωθούν κατά τη διάρκεια μίας κρίσης άγχους :
Αυξημένοι καρδιακοί παλμοί ή χτυποκάρδι
Ιδρώτας
Τρέμουλο
Μείωση της ανάσας ή συναίσθημα ότι πνίγεσαι
Αισθήματα πνιγμού
Πόνος ή ενόχληση στο στήθος
Ναυτία
Ζαλάδα ή ίλιγγος
Συναισθήματα μη πραγματικού ή απόσχισης από τον εαυτό
Μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα κυρίως στα άκρα ή γύρω από τα χείλη
Κρυάδες ή εξάψεις
Επειδή ο πανικός περικλείει την οπτική του τρέχοντος ή επικείμενου κινδύνου, ο εγκέφαλος θέτει σε λειτουργία τα αντανακλαστικά «φυγής» μας. Αυτές είναι οι φυσιολογικές διαδικασίες της εξέλιξης που μας βοηθούν να ξεφύγουμε από καταστάσεις που απειλούν τη ζωή μας. Όταν αυτές οι διαδικασίες εμπλέκονται, μπορεί να οδηγήσουν στα ακόλουθα «σετ» συμπτωμάτων, μερικά από τα οποία μπορεί να βιωθούν κατά τη διάρκεια μίας κρίσης άγχους :
Αυξημένοι καρδιακοί παλμοί ή χτυποκάρδι
Ιδρώτας
Τρέμουλο
Μείωση της ανάσας ή συναίσθημα ότι πνίγεσαι
Αισθήματα πνιγμού
Πόνος ή ενόχληση στο στήθος
Ναυτία
Ζαλάδα ή ίλιγγος
Συναισθήματα μη πραγματικού ή απόσχισης από τον εαυτό
Μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα κυρίως στα άκρα ή γύρω από τα χείλη
Κρυάδες ή εξάψεις
Παρόλο που οι κρίσεις άγχους δεν είναι επικίνδυνες, δίνοντας τη λίστα αυτών των φυσικών αισθήσεων, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι κάποιος που έχει μία κρίση πανικού μπορεί να πιστεύει ότι κάτι σωματικά επικίνδυνο μπορεί να του συμβεί.
Τι προκαλεί τις κρίσεις πανικού;
Τι προκαλεί τις κρίσεις πανικού;
Οι κρίσεις άγχους εμφανίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες – στις καταστασιακές και στις απρόσμενες. Οι καταστασιακές κρίσεις πανικού προκαλούνται από ένα συγκεκριμένο σενάριο ενώ οι απρόσμενες κρίσεις άγχους φαίνεται να εμφανίζονται από το πουθενά. Για παράδειγμα, κάποιος με έντονο φοβία δημόσιας ομιλίας, μπορεί να εμφανίσει καταστασιακή κρίση άγχους πριν δώσει ένα λόγο σε μεγάλο κοινό, ενώ κάποιος με απρόσμενη κρίση πανικού μπορεί να έχει δυσκολία στο να ταυτιστεί με το γεγονός ότι βιώνει μία κρίση άγχους.
Για εκείνους με καταστασιακές κρίσεις άγχους, το να μετατοπίσουν τον εαυτό τους από την κατάσταση που φοβούνται, συχνά μειώνει το άγχος και δίνει ένα τέλος στην κρίση πανικού. Δυστυχώς, η αδιαφορία των καταστάσεων που προκαλούν φόβο, ενώ είναι αποτελεσματική μεσοπρόθεσμα, μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμα προβλήματα όπως στο ότι ο αριθμός των καταστάσεων που απωθούνται μπορεί να μεγαλώσει και να μην υπάρχει η ευκαιρία να μάθει το άτομο ότι οι καταστάσεις αυτές μπορεί να είναι και ασφαλείς.
Οι απροσδόκητες κρίσεις άγχους παρόλο που φαίνεται να συμβαίνουν στιγμιαία, συχνά καθοδηγούνται από φόβο συγκεκριμένων σωματικών αισθήσεων τα οποία παρανοούνται από το άτομο ως ότι πεθαίνει, τρελαίνεται ή χάνει τον έλεγχο. Με τον καιρό, οι άνθρωποι με απροσδόκητες κρίσεις άγχους συχνά αναπτύσσουν τον φόβο των ίδιων των κρίσεων πανικού και μετά παρανοούν τα σωματικά συμπτώματα που προκαλούνται από τις κρίσεις πανικού, σα να σημαίνουν ότι μία επόμενη κρίση άγχους πλησιάζει. Αυτοί οι τύποι κρίσεων μπορεί να γίνουν κατανοητές ως ένας τύπος θετικής ανατροφοδότησης ανάμεσα σε τρομακτικές σκέψεις και σε σχετιζόμενα με το άγχος αισθήματα όπου μία αίσθηση, όπως η μείωση της ανάσας ή η ταχυπαλμία προκαλεί μία αρνητική σκέψη του τύπου: «Ω όχι, αυτό μοιάζει με το να ξεκινάει μία κρίση πανικού», το οποίο μετά προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη μείωση της αναπνοής και ακόμη μεγαλύτερη ταχυπαμία, τα οποία οδηγούν σε μία άλλη σκέψη του τύπου: «Γίνεται χειρότερο, σίγουρα θα πάθω κι’ άλλη κρίση πανικού», το οποίο μετά οδηγεί σε ακόμη πιο συνδεδεμένες με το άγχος αντιδράσεις, και πηγαίνει λέγοντας μέχρι η κρίση πανικού να φτάσει στο πικ της.
Πώς να σταματήσετε τις κρίσεις πανικού
Για εκείνους με καταστασιακές κρίσεις άγχους, το να μετατοπίσουν τον εαυτό τους από την κατάσταση που φοβούνται, συχνά μειώνει το άγχος και δίνει ένα τέλος στην κρίση πανικού. Δυστυχώς, η αδιαφορία των καταστάσεων που προκαλούν φόβο, ενώ είναι αποτελεσματική μεσοπρόθεσμα, μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμα προβλήματα όπως στο ότι ο αριθμός των καταστάσεων που απωθούνται μπορεί να μεγαλώσει και να μην υπάρχει η ευκαιρία να μάθει το άτομο ότι οι καταστάσεις αυτές μπορεί να είναι και ασφαλείς.
Οι απροσδόκητες κρίσεις άγχους παρόλο που φαίνεται να συμβαίνουν στιγμιαία, συχνά καθοδηγούνται από φόβο συγκεκριμένων σωματικών αισθήσεων τα οποία παρανοούνται από το άτομο ως ότι πεθαίνει, τρελαίνεται ή χάνει τον έλεγχο. Με τον καιρό, οι άνθρωποι με απροσδόκητες κρίσεις άγχους συχνά αναπτύσσουν τον φόβο των ίδιων των κρίσεων πανικού και μετά παρανοούν τα σωματικά συμπτώματα που προκαλούνται από τις κρίσεις πανικού, σα να σημαίνουν ότι μία επόμενη κρίση άγχους πλησιάζει. Αυτοί οι τύποι κρίσεων μπορεί να γίνουν κατανοητές ως ένας τύπος θετικής ανατροφοδότησης ανάμεσα σε τρομακτικές σκέψεις και σε σχετιζόμενα με το άγχος αισθήματα όπου μία αίσθηση, όπως η μείωση της ανάσας ή η ταχυπαλμία προκαλεί μία αρνητική σκέψη του τύπου: «Ω όχι, αυτό μοιάζει με το να ξεκινάει μία κρίση πανικού», το οποίο μετά προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη μείωση της αναπνοής και ακόμη μεγαλύτερη ταχυπαμία, τα οποία οδηγούν σε μία άλλη σκέψη του τύπου: «Γίνεται χειρότερο, σίγουρα θα πάθω κι’ άλλη κρίση πανικού», το οποίο μετά οδηγεί σε ακόμη πιο συνδεδεμένες με το άγχος αντιδράσεις, και πηγαίνει λέγοντας μέχρι η κρίση πανικού να φτάσει στο πικ της.
Πώς να σταματήσετε τις κρίσεις πανικού
Η γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι ένας τύπος ψυχοθεραπείας όπου έχει φανεί να είναι αρκετά αποτελεσματικός για τη θεραπεία των κρίσεων πανικού και των αγχωδών διαταραχών εν γένει. Εν αντιθέσει με άλλους τύπους ψυχοθεραπείας, η CBT συμπεριλαμβάνει συγκεκριμένες τεχνικές που μπορούν να διδαχθούν και μπορούν να διεκπεραιωθούν από το ίδιο το άτομο με τη βοήθεια ενός βιβλίου. Δεδομένου αυτού, δουλεύοντας με έναν εκπαιδευμένο με τη CBT θεραπευτή, μπορεί να παρέχει καλύτερα ή πιο γρήγορα αποτελέσματα, ειδικά για όσους πάσχουν από έντονες αγχώδεις διαταραχές.
Γενικά, η CBT χρησιμοποιεί μία τριγωνική προσέγγιση για να θεραπεύσει τις κρίσεις πανικού και τις αγχώδεις διαταραχές, στοχοποιώντας τα σωματικά συμπτώματα, τον ανακριβή τρόπο σκέψης και τις προβληματικές συμπεριφορές που αποτελούν τη ρίζα του προβλήματος.
Γενικά, η CBT χρησιμοποιεί μία τριγωνική προσέγγιση για να θεραπεύσει τις κρίσεις πανικού και τις αγχώδεις διαταραχές, στοχοποιώντας τα σωματικά συμπτώματα, τον ανακριβή τρόπο σκέψης και τις προβληματικές συμπεριφορές που αποτελούν τη ρίζα του προβλήματος.
Tags
Ψυχολογία