«Η κατανόηση της παθογένειας της οστεοπόρωσης οδηγεί στην αναθεώρηση ορισμένων παραδοχών που αφορούν την πρόληψή της», επισημαίνει ο καθηγητής Ορθοπεδικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης κ. Γεώργιος Λυρίτης. «Η αναθεώρηση αυτή είναι επίσης αποτέλεσμα πολλών επιδημιολογικών ευρημάτων, καθώς και των δημογραφικών μεταβολών στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες».
Είναι βέβαιο ότι διατροφή υψηλή σε ασβέστιο κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία διαδραματίζει κεφαλαιώδη ρόλο στην ανάπτυξη της κορυφαίας οστικής μάζας και ότι η θετική επίδραση της μεγάλης πρόσληψης ασβεστίου συνεχίζεται τουλάχιστον έως το 25ο έτος της ηλικίας. «Σημασία έχει όμως και η ποσότητα αλατιού (χλωριούχου νατρίου) που λαμβάνεται. Kατά την περίοδο της σκελετικής ανάπτυξης, χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου και υψηλή απέκκριση ασβεστίου από τα ούρα, η οποία ενισχύεται από αυξημένη πρόσληψη χλωριούχου νατρίου, οδηγούν τελικά σε χαμηλή οστική μάζα», προειδοποιεί γονείς και παιδιά ο κ. Λυρίτης.
Πρόσφατα οι συνιστώμενες ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο περιορίστηκαν ελαφρά από τους επιστήμονες. Ένα μικρό παιδί θεωρείται ότι χρειάζεται περίπου 800 mg στοιχειακού ασβεστίου την ημέρα (τρία ποτήρια γάλα ή τρία γαλακτοκομικά προϊόντα), ενώ στην εφηβική ηλικία χρειάζεται 1.200 mg (πέντε γαλακτοκομικά). Στην ενήλικη ζωή έως την εμμηνόπαυση χρειάζονται 800 mg καθημερινά. Στη γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση, καθώς και στους ηλικιωμένους άνδρες συνιστώνται 1.000 mg καθημερινά (τέσσερα γαλακτοκομικά).
Κύρια πηγή πρόσληψης του ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα. «Μόνο το περίπου 10% του απαιτούμενου ασβεστίου προσλαμβάνεται από τις άλλες τροφές, σπουδαιότερη από τις οποίες είναι το νερό», λέει ο κ. Λυρίτης. «Η εντερική απορρόφηση του ασβεστίου ποικίλλει, ανάλογα με την τροφή στην οποία περιέχεται. Π.χ. στο γάλα είναι 39%, ενώ το ασβέστιο που περιέχεται στο σπανάκι δεν απορροφάται από τον οργανισμό λόγω των πολλών οξαλικών. Στα διάφορα φαρμακευτικά συμπληρώματα ασβεστίου η εντερική απορρόφηση είναι μειωμένη, με μεγαλύτερη του ανθρακικού ασβεστίου (26%)».
Η γυμναστική της Άπω Ανατολής αποτελεί νέο όπλο στη μάχη για γερό σκελετό. «Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγάλη σημασία στην τεχνική κινεζικής γυμναστικής τάι τσι, καθώς ιατρικές μελέτες αποδεικνύουν ότι βελτιώνει σημαντικά την ισορροπία των ασθενών», τονίζει ο καθηγητής. «Μάλιστα έχει το πλεονέκτημα ότι είναι εύκολο να εφαρμοστεί ανεξάρτητα από την ηλικία του ασθενούς. Τα μαθήματα τάι τσι πρέπει να γίνονται σε μικρές ομάδες ασθενών».
Η οστεοπόρωση κακώς θεωρείται νόσος μόνο της μεγάλης ηλικίας. Στην πραγματικότητα, υποβόσκει και παραμονεύει ύπουλα από τα νεανικά ακόμα χρόνια. «Η καλή κινητική λειτουργία του αναπτυσσόμενου σκελετού προσφέρει τα απαραίτητα μηχανικά ερεθίσματα στον οστικό μεταβολισμό», λέει ο κ. Λυρίτης. «Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην αύξηση της οστικής πυκνότητας μπορεί να συνεχιστεί και μετά το τέλος της σκελετικής ανάπτυξης, έως το τριακοστό έτος της ηλικίας. Η αύξηση είναι εντονότερη όταν γίνεται συνδυασμός άρσης βαρών και αεροβικής γυμναστικής».
Η επίδραση της σωματικής αδράνειας στην οστική απώλεια που παρατηρείται μετεμμηνοπαυσιακά, έχει αποδειχθεί κυρίως σε άτομα που έχουν ακινητοποιηθεί ή ζουν καθιστική ζωή. Κυρίως προσβάλλονται τα κάτω άκρα παρά τα άνω άκρα, δηλαδή η οστική απώλεια είναι αντίστροφα ανάλογη προς τη βαρύτητα. Ακραία παραδείγματα οστεοπόρωσης από ακινητοποίηση είναι η παραπληγία και οι διαστημικές πτήσεις. Η απλή ακινητοποίηση στο κρεβάτι οδηγεί σε οστική απώλεια της τάξης του 0,5% ανά μήνα. Aντιθέτως, η ακινητοποίηση που συμβαίνει συνήθως ύστερα από τοποθέτηση γύψινου επιδέσμου οδηγεί σε έντονη οστεοπόρωση της συγκεκριμένης περιοχής.
«Η συστηματική άσκηση βοηθά στην αναστολή της οστικής απώλειας, ιδίως με προγράμματα ανύψωσης βαρών», τονίζει ο κ. Λυρίτης. «Σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, η δράση αυτή είναι μεγαλύτερη όταν συνοδεύεται από ορμονική υποκατάσταση και επαρκή πρόσληψη ασβεστίου».
Οι δύο τύποι της οστεοπόρωσης
Από πλευράς συμπτωμάτων, η οστεοπόρωση διακρίνεται σε δύο τύπους:
* Ο πρώτος τύπος εμφανίζεται τα πρώτα 15 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Προσβάλλει κυρίως τα σπογγώδη οστά, σπουδαιότερα από τα οποία είναι τα σπονδυλικά σώματα και τα οστά του καρπού. Έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση σπονδυλικών καταγμάτων, πόνο στην πλάτη και προοδευτική απώλεια του αναστήματος, που συνήθως συνοδεύεται από κύφωση, προβολή και ανύψωση της κοιλιάς και παραμόρφωση που μπορεί να προκαλέσει καρδιακή και αναπνευστική δυσλειτουργία.
«Τα κατάγματα του περιφερικού άκρου της κερκίδας, δηλαδή του καρπού, είναι επίσης συνηθισμένα στις νεώτερες οστεοπορωτικές γυναίκες», προειδοποιεί ο κ. Λυρίτης. «Σε περίπτωση που παρουσιαστούν, επιβάλλεται η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της γυναίκας. Συνήθως οι πρώτες εκδηλώσεις της οστεοπόρωσης στον περιφερικό σκελετό εμφανίζονται στην περιοχή του καρπού (κάταγμα Colles). Αν και οι σχετικά νέες γυναίκες δεν συνδέουν το κάταγμα αυτό με οστεοπόρωση, πρέπει να γίνεται προληπτικός έλεγχος».
* Ο δεύτερος τύπος οστεοπόρωσης παρουσιάζεται σε ηλικιωμένους (μετά το 70ό έτος) και των δύο φύλων, με υπεροχή όμως των γυναικών 3 προς 1 σε σχέση με τους άνδρες. Προσβάλλει κυρίως τα φλοιώδη οστά και χαρακτηρίζεται από κατάγματα των χεριών και των ποδιών και συχνότερα του ανώτερου τμήματος του μηριαίου οστού. Τα κατάγματα αυτά αποτελούν μία από τις βασικές αιτίες νοσηρότητας και αυξημένης θνητότητας της τρίτης ηλικίας. Στην Ελλάδα περίπου 15.000 ηλικιωμένοι τον χρόνο σπάνε το μηριαίο οστούν τους. Όλοι αυτοί πρέπει να υποβληθούν (παρά την προχωρημένη ηλικία τους) σε χειρουργική επέμβαση. Η θνητότητα αυτών των ηλικιωμένων τα δύο πρώτα χρόνια μετά την εγχείρηση φθάνει το 30%.
«Το κάταγμα του ισχίου είναι η δραματικότερη και πιο επικίνδυνη εκδήλωση της οστεοπόρωσης», υπογραμμίζει ο καθηγητής. «Η θνητότητα φθάνει στο 50% μέσα στο πρώτο έτος και μόνο το 30% των ασθενών αυτών επανέρχεται στην αρχική κινητική δραστηριότητά του και στην ίδια ποιότητα ζωής».
Θεραπεία με μία ένεση ανά έξι μήνες
Σημαντική πρόοδος έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στον τομέα κατανόησης της φυσιολογίας των οστών, γεγονός που έχει διευκολύνει την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών στρατηγικών. Ένα νέο φάρμακο _ ισχυρότερο από τα υπάρχοντα και πιο πρακτικό, καθώς χορηγείται μόνο μία φορά στους έξι μήνες _ μπαίνει οσονούπω στη θεραπευτική φαρέτρα για τους ασθενείς με οστεοπόρωση. «Μεγάλη εξέλιξη στην πρόληψη της οστεοπόρωσης αποτελεί η εφαρμογή του μονοκλωνικού αντισώματος δενουσαμάμπη», λέει ο κ. Λυρίτης. «Το αντίσωμα αυτό, που χορηγείται σε μία υποδόρια ένεση ανά εξάμηνο, δρα αντίστοιχα με την οστεοπροτογερίνη».
Το φάρμακο έχει εγκριθεί από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων στις ΗΠΑ (FDA) και αναμένεται να εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να κυκλοφορήσει τη νέα χρονιά. Επιπλέον, διάφορα φάρμακα βρίσκονται στη φάση των κλινικών δοκιμών σε ασθενείς και αναμένεται να κυκλοφορήσουν στο εμπόριο. «Σπουδαιότερο από αυτά είναι το φάρμακο που αναστέλλει την έκκριση από τους οστεοκλάστες της καθεψίνης, του ενζύμου που διαλύει τα οργανικά συστατικά των οστών (δηλαδή το κολλαγόνο)».
Επιπλέον, πολλές διπλές τυφλές πολυκεντρικές μελέτες σε ασθενείς έδειξαν ότι η ουσία τερπαρατίδη (ανασυνδυασμένη ανθρώπινη παραθορμόνη), που αυξάνει την οστική ανακατασκευή, την οστική πυκνότητα και την αντοχή των οστών, ανακουφίζει και από τον πόνο στην πλάτη που προκαλείται από την οστεοπόρωση.
Στοιχεία από τη μεγάλη κλινική μελέτη EUROFORS, που διευθύνεται από το Ερευνητικό Εργαστήριο Μελέτης Μυοσκελετικών Παθήσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατά την οποία χορηγήθηκε τεριπαρατίδη για διάστημα 24 μηνών σε 2.600 ασθενείς, δείχνουν τη σημαντική ελάττωση του πόνου στην πλάτη από την ουσία αυτή.
«Οι ασθενείς που έλαβαν τεριπαρατίδη είχαν μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης νέου ή επιδείνωσης του προϋπάρχοντος πόνου στην πλάτη, συγκριτικά με τους ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο, ορμονική υποκατάσταση ή αλενδρονάτη», επισημαίνει ο επικεφαλής της μελέτης κ. Λυρίτης. «Επίσης, η μείωση του πόνου στην πλάτη που συνοδεύεται από την εμφάνιση σπονδυλικού κατάγματος, έχει αποδειχθεί ότι διαρκεί για 18 μήνες μετά την ολοκλήρωση της δεκαοκτάμηνης αγωγής».
Η τεριπαρατίδη δεν πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς με νόσο Paget, προηγηθείσα εξωτερική ακτινοβολία ή ακτινοθεραπεία στον σκελετό, ανεξήγητη αυξημένη αλκαλική φωσφατάση και σε ασθενείς με ανοικτές επιφύσεις. Δεν πρέπει επίσης να χορηγείται σε ασθενείς με κακοήθειες σκελετού ή οστικές μεταστάσεις, προϋπάρχουσα υπερασβεστιαιμία και σε μεταβολικές παθήσεις των οστών, εκτός της πρωτοπαθούς οστεοπόρωσης (συμπεριλαμβανομένου του πρωτοπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού). Δεν χορηγείται σε ασθενείς με σοβαρή νεφρική βλάβη και στα παιδιά.
«Ασθενείς με σοβαρή οστεοπόρωση (με Τ score ίσο ή μικρότερο του -2.5 SD) και με ένα ή περισσότερα κατάγματα μπορούν να πάρουν τεριπαρατίδη για 18 μήνες και να ακολουθήσουν θεραπεία με ένα αντικαταβολικό σκεύασμα για να διατηρηθεί το ευεργετικό αποτέλεσμα», συνιστά ο καθηγητής.
Τα «ένοχα» γονίδια
Τα τελευταία χρόνια ανακαλύπτονται συνεχώς νέα ελαττωματικά γονίδια, που είναι υπεύθυνα για την πρόκληση οστεοπόρωσης. «Τα γονίδια αυτά κληρονομούνται ή δημιουργούνται λόγω μεταλλάξεων», εξηγεί ο κ. Λυρίτης. «Σε κάθε περίπτωση η ύπαρξη ελαττωματικών γονιδίων έχει διαφορετική πρακτική σημασία. Με άλλα λόγια, μπορεί να προκαλεί συμπτώματα οστεοπόρωσης ή ακόμα και βαριές παραμορφώσεις από κατάγματα. Η εντόπιση αυτών των ελαττωματικών γονιδίων πρέπει να προκαλεί αυξημένη επαγρύπνηση του θεράποντος ιατρού και στη λήψη προληπτικών μέτρων, χωρίς όμως πανικό στους ασθενείς και το περιβάλλον τους».
Τα ελαττωματικά γονίδια χωρίζονται σε τέσσερις διαφορετικές ομάδες. Στην πρώτη ανήκει κυρίως το γονίδιο του υποδοχέα της βιταμίνης D. Η ελαττωματική σύνθεσή του επηρεάζει κυρίως τη μετάλλωση των οστών, δηλαδή την ασβέστωσή τους. Στη δεύτερη ομάδα ανήκουν τα γονίδια που έχουν σχέση με τη δράση των ορμονών στα οστά (οιστρογόνων κ.λπ.). Στην τρίτη ομάδα ανήκουν τα γονίδια που σχετίζονται με την παραγωγή και δράση των κυττάρων που καταστρέφουν τα οστά, δηλαδή των οστεοκλαστών. Τέτοια είναι τα ελαττωματικά γονίδια των υποδοχέων της καλσιτονίνης και της οστεοπροτογερίνης. Τέλος, στην τέταρτη ομάδα ανήκουν τα γονίδια που έχουν σχέση με τη σύνθεση του κολλαγόνου, ιδίως του κολλαγόνου τύπου Ι (των οστών). Βαριές διαταραχές των γονιδίων αυτών προκαλούν σοβαρά προβλήματα οστεοπενίας, ακόμα και στην παιδική ηλικία.
Εννέα συμβουλές για πρόληψη
* Να παίρνετε αρκετό ασβέστιο και βιταμίνη D.
* Να μη βάζετε πολύ αλάτι στο φαγητό σας γιατί προκαλεί μεγάλη απέκκριση ασβεστίου από τα ούρα.
* Να μην κάνετε κατάχρηση στην κατανάλωση καφέ και τσαγιού, γιατί αυξάνουν την οστική απώλεια.
* Να μην πίνετε πάνω από δύο οινοπνευματώδη ποτά την ημέρα οι γυναίκες και τέσσερα οι άνδρες (το πολύ αλκοόλ προκαλεί οστεοπόρωση, επιδρώντας στον μεταβολισμό της βιταμίνης D και δρώντας τοξικά στους οστεοβλάστες).
* Να μη χάνετε απότομα σωματικό βάρος.
* Να ασκείσθε, με άσκηση ειδική για την ηλικία σας.
* Να σταματήσετε το κάπνισμα, γιατί προδιαθέτει στη νόσο (έστω και καθυστερημένη διακοπή του καπνίσματος βοηθά στην πρόληψη εμφάνισης οστεοπορωτικών καταγμάτων).
* Να κάνετε προληπτική αγωγή για οστεοπόρωση, αν έχετε συγγενείς πρώτου βαθμού με τη νόσο, αν παίρνετε αναστολείς της αρωματάσης για καρκίνο του μαστού, αν παίρνετε κορτιζόνη (από το στόμα ή εισπνεόμενη), αν έχετε πρόωρη εμμηνόπαυση ή αν έχετε κάνει ωοθηκεκτομή.
* Να αποφεύγετε _ εάν είναι δυνατό _ τη μακροχρόνια και καθημερινή χρήση φαρμάκων όπως θυροξίνη, αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI), αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, αντιεπιληπτικά και αντιόξινα.
Τέσσερα μέτρα κατά των πτώσεων
Αν είστε στην τρίτη ηλικία, φροντίστε τα εξής:
* Να αποφεύγετε τα πολλά φάρμακα που μειώνουν τα αντανακλαστικά (ψυχοτρόπα, ηρεμιστικά, αντιυπερτασικά).
* Να κάνετε ειδική φυσικοθεραπεία, με ενδυνάμωση μυών και ασκήσεις ισορροπίας.
* Να παίρνετε υψηλές δόσεις βιταμίνης D (φαρμακευτική λήψη της D3 σε ημερήσια δόση 400 IU σε άτομα έως 70 ετών και 800 IU σε πιο ηλικιωμένα άτομα), που έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν τη λειτουργία του μυϊκού ιστού.
* Να κάνετε μαθήματα τάι τσι.
Οι συνέπειες της οστεοπόρωσης
* Απώλεια αναστήματος
* Κύφωση
* Προβολή της κοιλιάς
* Συγκάψεις των άκρων
* Μόνιμος πόνος στην πλάτη και τη μέση
* Κατάγματα
* Ψυχολογικά προβλήματα
* Κακή ποιότητα ζωής
Αριθμοί
* Μία στις 5 Ελληνίδες (400.000) άνω των 50 ετών έχουν εγκατεστημένη σπονδυλική οστεοπόρωση με σπονδυλικές παραμορφώσεις
* Μία στις 3 Ελληνίδες άνω των 50 χρόνων (600.000) έχουν παθολογικά χαμηλή οστική πυκνότητα
* Μόνο 1 στα 4 κορίτσια άνω των 11 ετών παίρνει επαρκείς ποσότητες ασβεστίου
*Οι πληροφορίες που περιέχονται στην σελίδα ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ δεν μπορούν να αντικαταστήσουν την γνωμάτευση του ιατρού σας. Αν αποφασίσετε να ακολουθήσετε κάποια διατροφή ρωτήστε τον προσωπικό ιατρό σας.
Tags
υγεία